„Nauczycielka zatrudniona na czas nieokreślony, w okresie od 01.01.2019 r. do 03.03.2019 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Od 04.03.2019 r. do 31.08.2019 r. został jej udzielony urlop dla poratowania zdrowia, po którym rozwiązała stosunek pracy. Czy nauczycielce przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne?”
Zgodnie z …
(…) art. 2 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Zgodnie z kolei z ust. 2 tego przepisu pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy.
Odpowiedzi na zadane pytanie dostarcza uchwała Sądu Najwyższego z dn. 25.07.2003 r., (sygn. akt: III PZP 7/2003). Zgodnie z jej sentencją warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego. Jak czytamy w uzasadnieniu: „zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, pracownik nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Według art. 2 ust. 2 pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy. W ustępie 3 art. 2 wyliczone są sytuacje, kiedy pracownik nabywa prawo do proporcjonalnego wynagrodzenia rocznego pomimo nieprzepracowania u danego pracodawcy 6 miesięcy. Mając na względzie obowiązujące reguły wykładni, tj. dyrektywę konsekwencji terminologicznej (zakaz wykładni homonimicznej), trzeba przyjąć, że termin „przepracowanie” (i „nieprzepracowanie”) ma we wszystkich tych jednostkach tekstu prawnego takie samo znaczenie (jednakową treść). Wyliczenie przypadków kiedy przepracowanie 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane trzeba uznać, biorąc pod uwagę redakcję art. 2 ust. 3 ustawy, za wyczerpujące. Analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, że nieprzepracowanie 6 miesięcy w roku kalendarzowym może być rezultatem trwającego krócej niż ten okres zatrudnienia u danego pracodawcy – ze względu na termin nawiązania (art. 2 ust. 3 pkt 1 i 5) lub ustania stosunku pracy (art. 2 ust. 3 pkt 3, 4 i 7) bądź korzystania z urlopów: wychowawczego, dla poratowania zdrowia, a przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego także do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego (art. 2 ust. 3 pkt 6) albo odbywania zasadniczej służby wojskowej (art. 2 ust. 3 pkt 3 i 5 lit. e).
W pierwszym przypadku okresem nieprzepracowanym jest okres niepozostawania w stosunku pracy. Okresem nieprzepracowanym w przypadku drugim są przypadające na czas trwania stosunku pracy okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, czy raczej okresy zwolnienia z obowiązku świadczenia (wykonywania) pracy, niezależnie od tego czy pracownik zachowuje za nie prawo do wynagrodzenia (urlop dla poratowania zdrowia, urlopy naukowe), czy go nie zachowuje (służba wojskowa, urlop wychowawczy). Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy, a więc i ich nieprzepracowanie z powodu nieobecności w pracy, należy zawsze odnosić do jednego roku kalendarzowego. Okres czynnej służby wojskowej wynosi 12 miesięcy (art. 82 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej – tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr 21 poz. 205 ze zm.). Czas wymienionych w art. 2 ust. 3 pkt 6 ustawy urlopów jest różny. Okres zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zależy przede wszystkim od rodzaju urlopu (np. wychowawczy może trwać, co do zasady, 3 lata, naukowy – od kilku dni do 6 miesięcy) i od grupy zawodowej, której przysługuje (np. jednorazowy urlop dla poratowania zdrowia dla nauczycieli i pracowników nauki nie może przekraczać roku, dla sędziów – 6 miesięcy). Na ogół wyznaczony został w obowiązujących przepisach jako okres maksymalny, a zatem faktyczny jego wymiar może być zindywidualizowany. Pozwala to na stwierdzenie, że „skrócenie” okresu warunkującego nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia w proporcjonalnej wysokości (art. 2 ust. 2) może dotyczyć tylko roku udzielenia zwolnienia, tylko roku zakończenia urlopu albo jednego i drugiego (np. w razie korzystania z urlopu wychowawczego od 1 maja 2002 r. do 30 września 2003 r.). Jeżeli pracownik korzystał z urlopu przez pełny rok kalendarzowy albo jeżeli okres służby wojskowej przypadał na pełny rok kalendarzowy, nie nabędzie on prawa do dodatkowego wynagrodzenia za ten rok nawet w proporcjonalnej wysokości. Skoro zatem zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy następuje na czas urlopów wychowawczego, dla poratowania zdrowia, dla celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego, a także służby wojskowej, to te okresy pozostawania w stosunku pracy (trwania zatrudnienia) są traktowane jako przerwy w przepracowaniu wymaganego do nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w proporcjonalnej wysokości (art. 2 ust. 2), „przepracowanie” w rozumieniu art. 2 ust. 1 znaczy faktyczne (efektywne) wykonywanie pracy, a nie tylko pozostawanie w stosunku pracy. W tym miejscu trzeba podnieść, że ustawowy katalog przerw w świadczeniu pracy w okresie trwania stosunku pracy, które w zakresie nabycia prawa do proporcjonalnej nagrody równoważą okresy przepracowane, jest zamknięty. Znaczy to, że okresy wszystkich innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy i zwolnień z obowiązku świadczenia pracy, poza wymienionymi w art. 2 ust. 3 pkt 3, 5 lit. e) i 6, są okresami nieprzepracowanymi w rozumieniu art. 2 ust. 1 i 2.”
Zauważyć zatem należy, że okres urlopu dla poratowania zdrowia został wymieniony w art. 2 ust. 3 pkt 6b cyt. ustawy. Zgodnie z tym przepisem jest to jeden z okresów, które powodują, że przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane.
Nauczyciel opisany w pytaniu nabył zatem prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Michał Łyszczarz – specjalista prawa oświatowego
Podstawa prawna:
Ustawa z dn. 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej – Dz.U. z 2018 r. poz. 1872.
