Odpłatny charakter – to jedna z podstawowych cech uprawnienia pracowniczego, jakim jest urlop wypoczynkowy.
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 172 k.p. za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Wynagrodzenie urlopowe, o którym mowa, nie przysługuje jedynie wówczas, gdy pracodawca na podstawie odrębnych przepisów jest obowiązany objąć pracownika ubezpieczeniem gwarantującym mu otrzymanie świadczenia pieniężnego za czas urlopu.
Regulacje wykonawcze w zakresie ustalania wynagrodzenia urlopowego, które stosuje się odpowiednio także do obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zawarto w rozp. MPiPS z dnia 08.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14, z późn. zm.).
Przepisy wymienionego rozp. mają charakter powszechnie obowiązujący, przy czym w odniesieniu do niektórych grup zawodowych stosuje się odrębne regulacje uwzględniające specyfikę wykonywania pracy w konkretnym zawodzie. Jako przykład aktu wykonawczego dotyczącego określonej grupy zawodowej wymienić można rozp. MEN z dnia 26.06.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 1455).
Składniki płacowe oraz inne świadczenia ze stosunku pracy uwzględniane przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego
Stosownie do brzmienia § 6 wymienionego powyżej rozp., wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego (zwane dalej „wynagrodzeniem urlopowym”) ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia oraz innych świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunku pracy.
W poniższej tabeli zamieszczono rodzaje składników pieniężnych przysługujących pracownikowi w ramach stosunku pracy, które bierze się pod uwagę przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego.
Wynagrodzenie oraz inne świadczenia ze stosunku pracy uwzględniane
w wynagrodzeniu urlopowym
| Lp. | Wyszczególnienie |
| 1. | Wynagrodzenie zasadnicze (podstawowe) |
| 2. | Dodatki do wynagrodzenia przysługujące na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów (dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatek za pracę w porze nocnej) |
| 3. | Dodatki przysługujące na podstawie przepisów zakładowego prawa pracy (np. dodatek stażowy, dodatek funkcyjny, dodatek z tytułu posiadania określonego rodzaju kwalifikacji i umiejętności, dodatek za pracę w warunkach szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia) |
| 4. | Premie przysługujące wg określonych przez pracodawcę kryteriów przyznawania tych należności (premie regulaminowe), z wyłączeniem premii uznaniowych (nagród) |
W odniesieniu do wliczania do wynagrodzenia urlopowego należności pieniężnych przysługujących pracownikowi za nadgodziny (patrz: tabela, lp. 2) warto przywołać sentencję nadal aktualnej uchwały SN z dn. 10.08.1976 r. Zgodnie z jej brzmieniem w wynagrodzeniu za czas urlopu uwzględnia się także wynagrodzenie pracownika za pracę w godzinach nadliczbowych, chociażby była ona wykonywana na rzecz innego przedsiębiorstwa, do którego zakład pracy skierował pracownika, i przez to przedsiębiorstwo opłacana na podstawie umowy zawartej z zakładem pracy (I PZP 39/76, OSNC 1997/2/24).
Ponadto w wynagrodzeniu urlopowym nie uwzględnia się składników płacowych, do których pracownik nabył prawo w poprzednim stosunku pracy łączącym go z tym samym pracodawcą.
Wynagrodzenia oraz inne świadczenia ze stosunku pracy, których nie uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym
W przepisach cyt. rozp. (§ 6) wyliczono rodzaje wynagrodzenia oraz inne świadczenia przysługujące pracownikowi z tytułu pozostawania w stosunku pracy, które należy pominąć przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego.
Generalnie rzecz biorąc w wynagrodzeniu urlopowym nie uwzględnia się należności o charakterze okazjonalnym i uznaniowym (nagrody), a także świadczeń przysługujących w czasie niewykonywania pracy (wynagrodzenie chorobowe) oraz związanych z ustaniem zatrudnienia.
W niżej zamieszczonej tabeli wymieniono należności pieniężne, o których mowa.
Wynagrodzenia oraz inne świadczenia ze stosunku pracy nieuwzględniane w wynagrodzeniu urlopowym
| Lp. | Wyszczególnienie |
| 1. | Jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie |
| 2. | Wynagrodzenie za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju |
| 3. | Gratyfikacje (nagrody) jubileuszowe |
| 4. | Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy |
| 5. | Ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy |
| 6. | Dodatkowe wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego |
| 7. | Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną |
| 7a. | Kwota wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę |
| 8. | Nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej |
| 9. | Odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawy pieniężne |
| 10. | Wynagrodzenia i odszkodowania przysługujące w razie rozwiązania stosunku pracy |
Zakwalifikowanie określonego świadczenia do jednej z ww. grup może niekiedy powodować trudności – odnosi się to zwłaszcza do należności o charakterze premiowym. Przydatne interpretacje w tym zakresie przedmiotowym zawarto w orzecznictwie SN, zgodnie
z którym:
- tak zwana premia uznaniowa, która nie ma charakteru powszechnego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego (wyrok SN z dn. 20.07.2000 r., I PKN 17/00, OSNAPiUS 2002/3/77),
- premia wypłacana co pewien czas za okresy zróżnicowane co do ich długości, jest świadczeniem periodycznym, do którego nie ma zastosowania wyłączenie przewidziane w § 6 pkt 1 rozp. MPiPS z dn. 08.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14, z późn. zm.) [wyrok SN z dnia 22.09.2000 r., I PKN 33/00, OSNAPiUS 2002/8/182]; wyłączenie, o którym mowa w tym wyroku, określone jest w tabeli powyżej w lp. 1.
Maciej Ofierski
