Ostatnia zmiana Dz.U. 2020.1441
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 21 grudnia 2018 r.
w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego
Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2018 r. poz. 2492; z 2020 r. poz. 1441
Ostatnie zmiany (Dz.U. z 2020 r. poz. 1441), zaznaczone w tekście na czerwono — weszły w życie dnia 26.08.2020 r. — dotyczą § 3a (dodany) oraz zał. 2 i 4 (cz. I).
Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2030 oraz z 2018 r. poz. 1467 i 2212) zarządza się, co następuje:
§ 1.
Rozporządzenie określa:
1) sposób udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, w tym wymogi dotyczące lokalu, w którym będzie usytuowany punkt, w którym udzielana będzie nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone będzie nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, zwany dalej „punktem”;
2) wzór karty informacyjnej poradnictwa, o której mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej;
3) wzór karty nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”;
4) sposób gromadzenia i przekazywania opinii osób uprawnionych o udzielonej pomocy;
5) sposób dokonywania przez wojewodę oceny wybranych porad udzielonych w ramach świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w punkcie;
6) zakres i sposób przekazywania przez starostę zbiorczej informacji o wykonaniu zadań, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, na obszarze powiatu.
§ 2.
Użyte w rozporządzeniu skróty oznaczają:
1) ustawa — ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej;
2) osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej — osobę, o której mowa odpowiednio w art. 5 ust. 1 i art. 11 ust. 3 ustawy;
3) osoba świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie — osobę, o której mowa w art. 11 ust. 3a ustawy;
4) mediator — osobę, o której mowa w art. 4a ust. 6 ustawy.
§ 3.
1. Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego usytuowanych w lokalach, o których mowa w art. 8 ust. 10 ustawy.
2. Dostęp do lokali, o których mowa w art. 8 ust. 10 ustawy, usytuowanych na terenie powiatu, uwzględnia potrzeby osób niepełnosprawnych.
3. Osobie uprawnionej udziela się nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie osobiście, z wyłączeniem użycia środków porozumiewania się na odległość, z zastrzeżeniem § 4 ust. 2.
§ 3a.
Pomoc udzielana osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, która w ciągu ostatniego roku nie zatrudniała innych osób, stanowi pomoc de minimis udzielaną zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 1). Podmiot ubiegający się o pomoc de minimis przedstawia przed jej udzieleniem:
1) kopie wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis lub pomocy de minimis w rolnictwie i w rybołówstwie, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu dwóch poprzedzających go lat, albo oświadczenie o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie, oraz
2) informacje określone w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 2a ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 708).
§ 4.
1. Osobom, o których mowa w art. 8 ust. 8 ustawy, może być udzielana nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, z wyłączeniem nieodpłatnej mediacji, również przez zorganizowanie wizyty w miejscu zamieszkania tych osób lub w miejscu wyposażonym w urządzenie ułatwiające porozumiewanie się z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się lub w miejscu, w którym zapewnia się możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego.
2. Osoby, o których mowa w art. 8 ust. 8 ustawy, które zgłoszą uzasadnioną potrzebę komunikacji za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego składają staroście, w formie papierowej lub elektronicznej, oświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 2 ustawy, wraz ze wskazaniem okoliczności to uzasadniających oraz dostępnych tej osobie środków porozumiewania się na odległość. Osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, po otrzymaniu od starosty drogą elektroniczną oświadczenia i danych kontaktowych osoby uprawnionej, porozumiewa się z nią w umówionym terminie.
§ 5.
1. W lokalu, w którym jest udzielana nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, zapewnia się:
1) wyodrębnione pomieszczenie przeznaczone do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego umożliwiające zachowanie dyskrecji przy uzyskiwaniu tej pomocy przez osoby uprawnione, przy czym w przypadku prowadzenia w lokalu nieodpłatnej mediacji, pomieszczenie wyposaża się w stół wraz z miejscami siedzącymi dla co najmniej czterech osób;
2) miejsce przeznaczone dla osób oczekujących na udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego;
3) dostęp do instalacji energetycznej, telekomunikacyjnej oraz dostęp do Internetu, przy czym w pomieszczeniu, o którym mowa w pkt 1, zapewnia się komputer z dostępem do oprogramowania do edycji tekstów, oprogramowania umożliwiającego przesyłanie, odbieranie danych i porozumiewanie się na odległość środkami komunikacji elektronicznej i komputerowego systemu informacji prawnej, wraz z bazą aktów prawnych, w tym przepisów prawa powszechnie obowiązującego, orzecznictwa i materiałów pomocniczych, z dostępem do bazy aktów prawa miejscowego obowiązującego na obszarze danego powiatu i powiatów ościennych, w tym gmin wchodzących w skład danego powiatu, a także dostęp do drukarki, urządzenia pozwalającego na przenoszenie dokumentacji do postaci elektronicznej oraz do materiałów biurowych.
2. Wyposażenie lokalu zapewnia bezpieczne przechowywanie dokumentów zawierających dane osobowe, w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osobom nieupoważnionym.
3. W oznaczeniu lokalu określa się, czy jest w nim udzielana nieodpłatna pomoc prawna, w tym nieodpłatna mediacja, albo świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, w tym nieodpłatna mediacja, albo udzielana nieodpłatna pomoc prawna, świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, w tym nieodpłatna mediacja, przy czym w oznaczeniu określa się również dni i godziny dyżurów, a także dane kontaktowe potrzebne do zgłoszenia wizyty, o których mowa w art. 8 ust. 5 ustawy.
4. W miejscu przeznaczonym dla osób oczekujących na udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego udostępnia się:
1) informacje o zasadach i zakresie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz osobach uprawnionych do ich otrzymania;
2) listę jednostek nieodpłatnego poradnictwa, o której mowa w art. 8a ust. 1 ustawy, zawierającą również informacje o tematycznych infoliniach oraz innych formach poradnictwa świadczonego za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, a także wskazanie punktów usytuowanych w lokalach z dogodnym dostępem dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich;
3) karty informacyjne poradnictwa dotyczące nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej mediacji, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o ile jest świadczone w danym powiecie, a także poradnictwa dla osób pokrzywdzonych przestępstwem;
4) o ile jest to możliwe, karty informacyjne poradnictwa innego typu niż wymienione w pkt 3, dostępnego dla mieszkańców powiatu;
5) zamkniętą, nieprzezroczystą i oznakowaną urnę, w której osoba uprawniona osobiście umieszcza wypełnioną część B karty pomocy;
6) informację o możliwości przekazywania przez osoby uprawnione opinii o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim.
5. Podczas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, w pomieszczeniu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, przebywają wyłącznie: osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, osoba uprawniona, a także osoby, na których obecność osoba uprawniona wyraziła zgodę.
§ 6.
Karta informacyjna poradnictwa, zawierająca ofertę jednostki nieodpłatnego poradnictwa, o której mowa w art. 5 ust. 5 ustawy, jest sporządzana według wzoru, który jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia.
§ 7.
1. Mediator, przystępując do przeprowadzenia mediacji, o której mowa w art. 4a ust. 1 pkt 4 ustawy:
1) informuje o istocie, zasadach i przebiegu mediacji;
2) weryfikuje, czy osoba uprawniona wnosząca o przeprowadzenie mediacji oraz druga strona wyrażają zgodę na przystąpienie do mediacji.
2. Mediator, przeprowadzając mediację, wspiera strony w znalezieniu przez nie satysfakcjonującego porozumienia.
3. Mediacja może być prowadzona:
1) z udziałem stron jednocześnie lub
2) z każdą ze stron osobno, lub
3) z udziałem stron jednocześnie, a w razie potrzeby z każdą ze stron osobno.
4. Jeśli podczas przeprowadzania mediacji, o której mowa w art. 4a ust. 1 pkt 4 ustawy, doszło do zawarcia porozumienia, mediator spisuje uzgodnienia stron w projekcie ugody i przedkłada stronom.
5. Na zakończenie mediacji mediator sporządza protokół z przeprowadzonej mediacji, który przekazuje każdej ze stron. Jeśli strony w wyniku mediacji zawarły ugodę, stanowi ona załącznik do protokołu.
6. Protokół, o którym mowa w ust. 5, załącza się do karty pomocy po uprzednim usunięciu danych osobowych i wszelkich innych danych umożliwiających identyfikację stron.
§ 8.
1. Każdy przypadek udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się przez wypełnienie karty pomocy, której wzór jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Karta pomocy składa się z części A i części B.
2. W części A karty pomocy zamieszcza się dane dotyczące kategorii sprawy, stanowiącej sprawę zasadniczą, zgodnie z wykazem, który jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.
3. Część A karty pomocy wypełnia osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, przy czym pozycje zawierające informacje dotyczące osoby uprawnionej mogą być wypełnione przy udziale tej osoby.
4. Część B karty pomocy, obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim, wypełnia osobiście osoba uprawniona, z wyjątkiem danych zawartych w pkt 1 tej części karty pomocy. Po udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim osobie uprawnionej przekazuje się część B karty pomocy, uprzednio wypełnioną w zakresie danych zawartych w pkt 1, a także opatrzoną pieczątką komórki organizacyjnej starostwa powiatowego obsługującego pod względem organizacyjno-technicznym zadanie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Wypełnienie części B karty pomocy, obejmującej opinię osoby uprawnionej, jest dobrowolne.
5. Części B karty pomocy nie przekazuje się osobie uprawnionej w przypadku udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego poza punktem lub za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość. Po udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim osobę uprawnioną informuje się o możliwości przekazania anonimowej opinii o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim pod wskazanym numerem telefonu lub adresem poczty elektronicznej lub listownie, bezpośrednio do komórki organizacyjnej starostwa powiatowego obsługującej pod względem organizacyjno-technicznym zadanie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Anonimowa opinia jest dołączana do części B karty pomocy wypełnionej w zakresie danych zawartych w pkt 1. Przepisy ust. 9 oraz § 9 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
6. Część A i B karty pomocy opatruje się danymi o miejscu oraz dacie jej sporządzenia, imieniem i nazwiskiem lub symbolem identyfikującym osobę udzielającą nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącą nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz danymi dotyczącymi punktu i dyżuru nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Symbol identyfikujący osobę udzielającą nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącą nieodpłatne poradnictwo obywatelskie składa się z nazwy powiatu, w którym jest zlokalizowany punkt nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, oraz nadanego przez starostę numeru punktu zlokalizowanego na terenie powiatu i numeru osoby udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w danym punkcie.
7. W przypadku gdy osoba uprawniona wyrazi zgodę na wypełnienie części B karty pomocy, zapewnia się jej miejsce i warunki do anonimowego jej wypełnienia. Osoba uprawniona osobiście umieszcza wypełnioną część B karty pomocy w urnie, o której mowa w § 5 ust. 4 pkt 5. Osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej, osoba świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie i mediator nie mają dostępu do zawartości tej urny.
8. Część A wypełnionej karty pomocy oraz oświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 2 ustawy, przekazuje się właściwemu staroście w terminie i w sposób, o którym mowa w art. 7 ust. 3 ustawy.
9. Starosta co najmniej raz w miesiącu odbiera części B karty pomocy zgromadzone w urnie, o której mowa w § 5 ust. 4 pkt 5. Zgromadzone w ten sposób opinie, przekazane na formularzach opatrzonych pieczątką komórki organizacyjnej starostwa powiatowego obsługującego pod względem organizacyjno-technicznym zadanie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, stanowią podstawę przeprowadzenia analizy, o której mowa w art. 7 ust. 5 ustawy, a także są przekazywane do wykorzystania w ramach sprawowanej kontroli nad wykonywaniem umowy przez organizację pozarządową, o której mowa w art. 11 ust. 8 ustawy.
§ 9.
1. Starosta co najmniej raz w miesiącu przekazuje dziekanom właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych zawarte w części B kart pomocy opinie osób uprawnionych o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej, które mogą mieć wpływ na sposób wykonania przez właściwą okręgową radę adwokacką albo właściwą radę okręgowej izby radców prawnych zobowiązania, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy.
2. Starosta co najmniej raz w miesiącu przekazuje właściwej organizacji pozarządowej zawarte w części B kart pomocy opinie osób uprawnionych o udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonym poradnictwie obywatelskim, które mogą mieć wpływ na sposób realizacji przez organizację standardów obsługi oraz sprawowanie wewnętrznego systemu kontroli jakości nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z uwzględnieniem treści dokumentu dołączonego do wniosku o wpis na listę, o którym mowa w art. 11d ust. 8 pkt 4 ustawy.
3. Opinie, o których mowa w ust. 1 i 2, są przekazywane drogą elektroniczną.
4. Przed przekazaniem opinii, o których mowa w ust. 1, starosta dokonuje powiązania tych opinii z imieniem i nazwiskiem osoby, która udzielała w danym dniu nieodpłatnej pomocy prawnej podczas dyżuru w punktach powierzonych do prowadzenia adwokatom lub radcom prawnym.
5. Opinie osób uprawnionych zawarte w części B karty pomocy przekazuje się podmiotom, o których mowa w ust. 1 i 2. Starosta usuwa wszelkie dane zawarte w części B karty pomocy, które mogłyby identyfikować osobę uprawnioną, a także nie przekazuje opinii w formie kopii pisma odręcznego osoby uprawnionej.
6. Karty pomocy, o których mowa w § 8, w tym opinie, mogą być udostępniane wojewodzie i Ministrowi Sprawiedliwości, na ich wniosek stosownie do potrzeb, w szczególności drogą elektroniczną.
§ 10.
1. W celu dokonania oceny, o której mowa w art. 11d ust. 11 ustawy, wojewoda w sposób losowy dokonuje wyboru co najmniej 1% porad udzielonych w ramach świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z każdego punktu usytuowanego na obszarze powiatów wchodzących w skład danego województwa, które następnie przekazuje doradcy posiadającemu rekomendację podmiotu, o którym mowa w art. 11b ust. 1 ustawy, zlecając mu opracowanie recenzji przekazanych porad.
2. W celu zagwarantowania bezstronności opracowywanych recenzji, wojewoda przekazuje doradcy karty pomocy w sposób uniemożliwiający identyfikację punktu, organizacji prowadzącej punkt oraz osoby świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w punkcie.
3. Doradca, o którym mowa w ust. 1, przedkłada wojewodzie recenzję obejmującą wnioski sformułowane na podstawie kryteriów:
1) adekwatności udzielonej porady do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej i rozpoznanego problemu, w tym czy porada jest kompletna pod względem przedstawionych opcji rozwiązań oraz czy w razie potrzeby sporządzono wspólnie z osobą uprawnioną plan działania w celu wsparcia w samodzielnym rozwiązaniu problemu;
2) prawidłowości udzielonej informacji o uprawnieniach i obowiązkach, w tym w miarę potrzeby trafności wskazania instytucji lub innej jednostki wspierającej w załatwieniu sprawy.
4. Recenzja może zawierać inne uwagi i wnioski recenzenta.
5. Termin dokonania oceny, o której mowa w ust. 1, nie może być dłuższy niż miesiąc od dnia otrzymania recenzji. Wojewoda przekazuje właściwemu staroście dokonaną ocenę, w szczególności w celu uwzględnienia w bieżących działaniach starosty podejmowanych w ramach kontroli, o której mowa w art. 11 ust. 8 ustawy.
§ 11.
1. Starosta sporządza zbiorczą informację, o której mowa w art. 12 ust. 1 ustawy, na podstawie kart pomocy przekazanych mu za okres kwartału ze wszystkich punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zlokalizowanych na obszarze powiatu, którą przekazuje, za pośrednictwem właściwego wojewody, Ministrowi Sprawiedliwości, w terminie określonym w art. 12 ust. 1 ustawy. Wzór zbiorczej informacji jest określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
2. Właściwy wojewoda przekazuje Ministrowi Sprawiedliwości zbiorcze informacje z poszczególnych powiatów oraz zliczenie tych informacji dla terenu województwa. Zbiorcze informacje mogą być przekazywane drogą elektroniczną.
§ 12.
Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.*
* Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. z 2018 r. poz. 318), które traci moc na podstawie art. 17 ustawy z dnia 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1467) z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.
