Świadczenia rodzinne
W 2018 r. na świadczenia rodzinne, mające na celu finansowe wsparcie rodzin z dziećmi i z osobami niepełnosprawnymi, przeznaczono 10,0 mld zł. Ze świadczeń tych korzystało średnio miesięcznie 1,9 mln beneficjentów, a przeciętnie w miesiącu wypłacano 4,4 mln świadczeń. Wśród wydatków na świadczenia rodzinne, podobnie jak w poprzednich latach, dominowały wydatki na pomoc skierowaną do rodzin z dziećmi, czyli zasiłki rodzinne wraz z dodatkami, zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka i świadczenia rodzicielskie – 57,0% ogólnej kwoty wydatków. Natomiast wydatki na pomoc skierowaną dla osób niepełnosprawnych, czyli na świadczenia opiekuńcze, stanowiły 43,0% ogólnej kwoty wydatków.
Zasiłki rodzinne
W 2018 r. wypłacono zasiłki rodzinne w kwocie 3,0 mld zł (tj. o 1,3% mniej niż w 2017 r.). Zasiłki rodzinne pobierało średnio miesięcznie 1,1 mln rodzin, tj. o 0,3% mniej niż w 2017 r. Najliczniejszą grupę wśród rodzin pobierających zasiłki rodzinne stanowiły rodziny z dwojgiem dzieci (468,6 tys. rodzin, tj. 42,0% rodzin uprawnionych) oraz z jednym dzieckiem (383,6 tys. rodzin, tj. 34,4% rodzin uprawnionych). Najmniej liczną grupę stanowiły rodziny z trojgiem i więcej dzieci (263,5 tys., tj. 23,6% rodzin uprawnionych). Wśród rodzin pobierających zasiłki rodzinne, rodziny pełne stanowiły 78,9% (880,1 tys. rodzin), pozostałe 21,1% to rodziny niepełne (235,7 tys. rodzin). W 2018 r. z zasiłków rodzinnych korzystało 132,4 tys. rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym, co stanowiło 11,9% wszystkich rodzin pobierających zasiłek rodzinny. Rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym stanowiły 11,7% rodzin pełnych i 12,5% rodzin niepełnych.
Zasiłki rodzinne wypłacano przeciętnie miesięcznie na 2194,7 tys. dzieci, przy czym najliczniejszą grupę stanowiły dzieci w wieku 6–12 lat (834,9 tys. – 38,1% ogólnej liczby dzieci z prawem do zasiłku) oraz poniżej 6 lat (695,8 tys. dzieci – 31,7% ogólnej liczby dzieci z prawem do zasiłku). W pozostałych grupach wiekowych udziały były niższe, dzieci w wieku 13–15 lat stanowiły 13,9%, w wieku 16–17 lat – 9,2%, a w wieku 18 lat i więcej, które pozostawały na utrzymaniu głównie z powodu nauki – 7,1%. Udział dzieci w wieku poniżej 18 lat, na które rodzice otrzymali zasiłki rodzinne w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku wynosił 29,4% i był wyższy o 0,1 p. proc. w porównaniu z 2017 r.
Wskaźnik wykazywał znaczne zróżnicowanie terytorialne, osiągając najniższą wartość w województwie dolnośląskim (23,1%), a najwyższą w województwie świętokrzyskim (37,7%).
Rodziny korzystające z dodatków do zasiłków rodzinnych
W 2018 r. osoby pobierające zasiłki rodzinne otrzymały dodatki do zasiłków na kwotę 1,4 mld zł, co stanowiło 14,3% ogólnej kwoty świadczeń rodzinnych.
W 2018 r. wypłacono średnio miesięcznie 1026,5 tys. dodatków do zasiłków rodzinnych, czyli o 1,7% mniej niż w 2017 r. Wydatki na dodatki do zasiłków rodzinnych sfinansowane zostały z budżetu państwa, a dodatkowo gminy z własnych środków (zgodnie z art. 15 ustawy o świadczeniach rodzinnych) wydały 12,6 mln zł na zwiększenie tych kwot. Spośród wydatków na dodatki do zasiłków rodzinnych największą kwotę – 376,7 mln zł (26,4%) wypłacono z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, a najmniejszą – 120,4 mln zł (8,4%) z tytułu urodzenia się dziecka.
Świadczenia opiekuńcze
W ogólnej kwocie świadczeń rodzinnych wypłaconych w 2018 r. – 4,3 mld zł, tj. 43,0% stanowiły świadczenia opiekuńcze skierowane do osób niepełnosprawnych. W porównaniu z 2017 r. kwota świadczeń opiekuńczych wzrosła o 7,5%. Ponad połowę kwoty przeznaczono na świadczenia pielęgnacyjne (2,3 mld zł). Pozostała część to zasiłki pielęgnacyjne (1,7 mld zł) oraz specjalne zasiłki opiekuńcze (269,1 mln zł). Zasiłki pielęgnacyjne wypłacono średnio miesięcznie dla 911,3 tys. osób, tj. o 0,1% mniej niż w 2017 r. W strukturze zasiłków pielęgnacyjnych najwyższy udział – 74,4% miały zasiłki wypłacane osobom niepełnosprawnym w wieku 16–74 lata. Zasiłki dla niepełnosprawnych dzieci w wieku poniżej 16 lat stanowiły 23,3%, natomiast dla osób, które ukończyły 75 lat – 2,3%. W omawianym roku zasiłek pielęgnacyjny wypłacono przeciętnie miesięcznie dla 212,9 tys. dzieci w wieku poniżej 16 lat. Udział dzieci niepełnosprawnych, na które rodzice otrzymywali zasiłek pielęgnacyjny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku wynosił 3,4%. W 2018 r. świadczenie pielęgnacyjne przyznano średnio miesięcznie dla 131,2 tys. osób, a specjalny zasiłek opiekuńczy dla 42,4 tys. osób.
Jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka
W 2018 r. jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka, tzw. „becikowe” skierowane zostały do rodziców 279,1 tys. dzieci, co stanowiło 71,9% ogólnej liczby urodzonych dzieci. Wydatki na wypłatę „becikowego” finansowane z budżetu państwa wyniosły 279,1 mln zł i były niższe o 6,9% w porównaniu z 2017 r. Wśród rodzin pobierających jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka najwięcej, tj. 43,7% stanowiły rodziny z jednym dzieckiem, rodziny z dwójką dzieci – 38,8%, a rodziny wielodzietne (z trójką dzieci i więcej) – 17,5% omawianej zbiorowości. W 2018 r. wypłacono dodatkowo ponad 10 tys. zapomóg z tytułu urodzenia dziecka ze środków własnych gmin na łączna kwotę 9,0 mln zł.
Świadczenia rodzicielskie
Wprowadzone od 1 stycznia 2016 r. świadczenie rodzicielskie przysługuje osobom, które urodziły dziecko, a które nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. W 2018 r. wydatki na świadczenia rodzicielskie wyniosły 999,4 mln zł i stanowiły 10,0% wszystkich wydatków na świadczenia rodzinne, a pobierało je średnio miesięcznie 91,4 tys. osób. W porównaniu z poprzednim rokiem zmniejszyła się zarówno kwota jak i średniomiesięczna liczba wypłaconych świadczeń rodzicielskich o blisko 4,0%.
Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Za osoby pobierające świadczenia pielęgnacyjne i specjalne zasiłki opiekuńcze opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składki na ubezpieczenia zdrowotne. W 2018 r. na składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wydano 505,3 mln zł. Składki te zostały opłacone miesięcznie za 132,2 tys. świadczeniobiorców. Na składki na ubezpieczenia zdrowotne wydano 96,7 mln zł, a opłacono je miesięcznie za 78,9 tys. świadczeniobiorców.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego
Z funduszu alimentacyjnego może korzystać osoba uprawniona do pobierania alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez Sąd, jeżeli egzekucja od rodzica okazała się bezskuteczna. W 2018 r. wypłacono 3,1 mln świadczeń z funduszu alimentacyjnego, tj. o 8,8% mniej niż w 2017 r. Świadczenia te wypłacono na łączną kwotę 1237,0 mln zł, o 8,1% mniejszą niż w roku poprzednim. Średnio miesięcznie wypłacono 258,6 tys. świadczeń, a ich przeciętna kwota wynosiła 398,6 zł.
Świadczenia wychowawcze
Świadczeniem wychowawczym w wysokości 500 zł, wypłacanym w ramach rządowego programu „Rodzina 500 plus”, objęto w 2018 r. przeciętnie miesięcznie 3,6 mln dzieci do 18 lat (tj. o 5,6% mniej niż w 2017 r.). Wydatki z tytułu wypłaty świadczeń wychowawczych wyniosły 22,2 mld zł i były niższe o 4,3% niż w 2017 r.
Udział dzieci w wieku poniżej 18 lat, na które wypłacano świadczenia wychowawcze w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku wynosił 51,8%. Wskaźnik wykazywał znaczne zróżnicowanie terytorialne, osiągając najniższą wartość w województwie dolnośląskim (45,4%), a najwyższą w województwie lubelskim (57,9%).
W 2018 r. świadczenie wychowawcze zostało wypłacone dla 2,4 mln rodzin. Świadczenie przysługiwało na drugie i kolejne dzieci (do ukończenia 18 roku życia) niezależnie od dochodu, natomiast na pierwsze dziecko, jeżeli dochód netto na osobę w rodzinie nie przekraczał 800 zł lub 1200 zł dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym. Rodziny otrzymujące świadczenie na pierwsze dziecko stanowiły 53,7% wszystkich rodzin pobierających świadczenie wychowawcze.
Zdecydowana większość rodzin pobierających świadczenie wychowawcze to rodziny z jednym dzieckiem uprawnionym do świadczenia (62,4%). Rodziny wielodzietne, z trójką i więcej dzieci uprawnionych do świadczenia, stanowiły 9,8% wszystkich rodzin pobierających świadczenia wychowawcze.
Z dodatkowego wsparcia w wysokości 500 zł miesięcznie w postaci dodatku wychowawczego korzystało 45,2 tys. dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej. Dodatek do zryczałtowanej kwoty przeciętnie miesięcznie trafił do 1,4 tys. dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego. Wydatki na powyższe dodatki w 2018 r. wyniosły 278,3 mln zł.
Źródło: GUS
