Od dnia 31 marca br. obowiązują nowe regulacje wprowadzone ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568), przewidujące m.in. działania pomocowe dla przedsiębiorców w postaci świadczeń na ochronę etatów oraz na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników.
Wspomniana powyżej ustawa, nazywana często tarczą antykryzysową, stanowi w istocie obszerną nowelizację do funkcjonującego już aktu prawnego, jakim jest ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, ze zm.). Faktem jest natomiast, że to ustawa nowelizująca z dnia 31 marca 2020 r. (Dz.U. poz. 568), zwana dalej „ustawą antykryzysową”, zawiera unormowania umożliwiające przedsiębiorcy – przy spełnieniu określonych warunków – uzyskanie pomocy finansowej ze środków publicznych.
Do kogo są adresowane rozwiązania ochronne przewidziane w ustawie antykryzysowej?
Pomoc w ramach ustawy antykryzysowej jest adresowana do przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 15g ust. 1 tej ustawy, a zatem do przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19. W tym miejscu warto odnieść się do definicji pojęcia „przedsiębiorca” określonej w ustawie – Prawo przedsiębiorców. Przedsiębiorcą jest zatem osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Przedsiębiorca wskazany w art. 15g ust. 1 ustawy antykryzysowej może zwrócić się z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19, na zasadach określonych w art. 15g ust. 7 i 10 ustawy antykryzysowej.
Jakie warunki wstępne musi spełniać przedsiębiorca, aby otrzymać pomoc?
Przedsiębiorca, który zamierza uzyskać pomoc, musi spełniać kryteria, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 669). Oznacza to, że przedsiębiorca nie może zalegać w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FGŚP lub Fundusz Pracy, z wyjątkiem przypadku gdy:
- zadłużony przedsiębiorca zawarł umowę z ZUS lub otrzymał decyzję urzędu skarbowego w sprawie spłaty zadłużenia i terminowo opłaca raty lub korzysta z odroczenia terminu płatności albo
- zaleganie w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FGŚP lub FP powstało w okresie spadku obrotów gospodarczych, a przedsiębiorca dołączył do wniosku o przyznanie świadczeń plan spłaty zadłużenia uprawdopodabniający poprawę kondycji finansowej przedsiębiorcy i pełna spłatę zaległości w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FGŚP lub FP, wraz z kopią wniosku do ZUS o rozłożenie na raty należności z tytułu tych składek lub o odroczenie płatności tych składek.
Ponadto wobec przedsiębiorcy nie mogą zachodzić przesłanki do ogłoszenia upadłości, o których mowa w art. 11 lub art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344, z późn. zm.).
Jednocześnie w ustawie antykryzysowej zawarto ważne zastrzeżenie, mianowicie pomoc może być udzielona przedsiębiorcy, który nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FGŚP lub FP albo Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r.
Należy podkreślić, że przedsiębiorca może otrzymać pomoc z FGŚP wyłącznie w przypadku, jeśli nie uzyskał pomocy w odniesieniu do tych samych pracowników w zakresie takich samych tytułów wypłat na rzecz ochrony miejsc pracy.
Pojęcie wyrażenia „pracownik” w ustawie antykryzysowej
Ustawa antykryzysowa definiuje – w art. 15g ust. 4 – pojęcie wyrażenia „pracownik”. Otóż, w rozumieniu cyt. ustawy pracownikiem, o którym mowa w art. 15g ust. 1 tej ustawy jest osoba fizyczna, która zgodnie z przepisami polskiego prawa pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy. Przepis art. 15g ust. 1 cyt. ustawy stosuje się odpowiednio do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nakładczą lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1145, ze zm.) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo która wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną, jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń: emerytalnemu i rentowemu, z wyjątkiem pomocy domowej zatrudnionej przez osobę fizyczną.
Środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników
Przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 15g ust. 1 ustawy antykryzysowej przysługują środki z FGŚP na opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników należnych od pracodawcy na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, ze zm.) od przyznanych świadczeń pomocowych wskazanych w art. 15g ust. 1 omawianej ustawy (art. 15g ust. 2 ustawy antykryzysowej).
Kiedy są wypłacane środki pomocowe?
Zgodnie z art. 15g ust. 5 ustawy antykryzysowej świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy oraz na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników oraz środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne od tych świadczeń są wypłacane w okresach przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy.
W rozumieniu przywołanego przepisu:
- przestój ekonomiczny – oznacza okres niewykonywania pracy przez pracownika z przyczyn niedotyczących pracownika pozostającego w gotowości do pracy,
- obniżony wymiar czasu pracy – oznacza obniżony przez przedsiębiorcę wymiar czasu pracy pracownika z przyczyn niedotyczących pracownika, jednak nie więcej niż do połowy wymiaru czasu.
Wynagrodzenie pracownika objętego przestojem ekonomicznym
W myśl art. 15g ust. 6 ustawy antykryzysowej pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym pracodawca wypłaca wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50%, nie niższe jednak niż w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy.
Wynagrodzenie, o którym wyżej mowa, jest dofinansowywane ze środków FGŚP, w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o wsparcie, było wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.
Obniżenie wymiaru czasu pracy
Przedsiębiorca, o którym mowa w art. 15g ust. 1 ustawy antykryzysowej, może obniżyć wymiar czasu pracy o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy (art. 15g ust. 8 cyt. ustawy).
Wynagrodzenie to jest dofinansowywane ze środków FGŚP do wysokości połowy wynagrodzenia, o którym mowa w art. 15g ust. 8 ustawy antykryzysowej, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, obowiązującego na dzień złożenia wniosku o pomoc. Dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o środki pomocowe, było wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.
Definicja ustawowa spadku obrotów gospodarczych
W przepisach art. 15g ust. 1 ustawy antykryzysowej pojawia się określenie „spadek obrotów gospodarczych” jako uzasadnienie do udzielenia pomocy. W innym art. omawianej ustawie zdefiniowano, co należy rozumieć pod tym pojęciem.
Stosownie do brzmienia art. 15g ust. 9 cyt. ustawy – przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym:
- nie mniej niż o 15 %, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o pomoc, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy dwumiesięczny okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego, lub
- nie mniej niż o 25% obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o pomoc, w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego.
Jak długo przysługują świadczenia pomocowe?
Zgodnie z art. 15g ust. 16 ustawy antykryzysowej świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy i na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników oraz środki na pokrycie składek ubezpieczeniowych od tych świadczeń przysługują przez łączny okres 3 miesięcy przypadających od daty złożenia wniosku o pomoc.
Jednocześnie Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania skutkom gospodarczym COVID-19, w drodze rozporządzenia, przedłużyć wspomniany trzymiesięczny okres, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz skutki nim wywołane.
