Zwolnienie z opodatkowania zadośćuczynienia z tytułu stosowania mobbingu

5

Opis stanu faktycznego

(…) 2021 r. rozwiązała Pani umowę o pracę z pracę z powodu stosowania mobbingu, z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia, z winy pracodawcy. Przyczyną rozwiązania stosunku pracy były zachowania dotyczące Pani osoby i kierowane wobec Pani, polegające na uporczywym, długotrwałym nękaniu i zastraszaniu oraz próby wyeliminowania Pani z zespołu. Długotrwałość napięcia wywołała u Pani rozstrój zdrowia – nerwicę i depresję. W dniu złożenia wypowiedzenia została powołana Komisja do wyjaśnienia zarzutów dotyczących mobbingu. W toku prac komisja przesłuchała Panią, przełożonych i osoby, które były świadkami zaistniałych sytuacji. Komisja na podstawie zebranych dowodów potwierdziła stosowanie mobbingu. Kierownik został zdegradowany, z wpisem do akt o zakazie kierowania zespołem, natomiast zastępca kierownika został zwolniony. Na podstawie dowodów przystąpiono do ustalania wysokości zadośćuczynienia za wyrządzone krzywdy.

W dniu (…) 2021 r. podpisała Pani porozumienie – ugodę pozasądową.

Wina pracodawcy była jednoznaczna, więc pracodawca wypłacił zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę w kwocie (…) zł brutto, od tej kwoty pracodawca odprowadził podatek dochodowy od osób fizycznych, a Pani otrzymała kwotę pomniejszoną o kwotę podatku. Pani niezdolność do pracy trwała do (…) 2021 r.

(…) 2021 r. złożyła Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, ale stanu faktycznego nie opisała Pani prawidłowo, dowody jasno wskazują na stosowanie mobbingu, kwota wypłacona była zadośćuczynieniem za wyrządzone krzywdy, a ugoda pozasądowa jasno wskazuje na wzięcie odpowiedzialności przez poprzedniego pracodawcę za wyrządzone krzywdy i wypłaceniu zadośćuczynienia, ale w pytaniu użyła Pani sformułowania, które widniało w tytule przelewu, mianowicie – rekompensata za rozwiązanie umowy o pracę.

Interpretacja indywidualna: 0114-KDIP3-2.4011.927.2021.1.MN, (…).

Pytanie

Czy zadośćuczynienie za wyrządzone krzywdy w formie stosowania mobbingu i zaistniały z tego powodu rozstrój zdrowia są zwolnione z podatku dochodowego?

Pani stanowisko w sprawie

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 zadośćuczynienie za wyrządzone krzywdy w formie stosowania mobbingu i wynikający z tego rozstrój zdrowia i niezdolność do pracy do (…) 2021 r. powinno być zwolnione z podatku dochodowego, a zawarte porozumienie – ugoda pozasądowa potwierdza jednoznacznie słuszność dowodów stosowania mobbingu i wzięcia za nie odpowiedzialności przez poprzedniego pracodawcę i wypłacenia Pani zadośćuczynienia za krzywdy w wysokości (…) zł.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z generalną zasadą powszechności opodatkowania, wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Źródłami przychodów są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Natomiast w świetle art. 12 ust. 1 cytowanej ustawy:

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyty powyżej zwrot „w szczególności” oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.

Stosownie do treści art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: Wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), z wyjątkiem:

  1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
  2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
  3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
  4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
  5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
  6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
  7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż sądowe.

Należy zauważyć, że w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia.  Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Jak wynika bowiem z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt SK 62/08, jeśli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy uznać, że przepis ten – w praktyce swego stosowania – nabrał takiej właśnie treści. Jednocześnie względy spójności systemu prawa uzasadniają, aby kryteria rozumienia pojęć niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, miały w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych.

Konieczne staje się zatem zastosowanie wykładni systemowej zewnętrznej i odwołanie się do przepisów ustawy z 24 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740).

Odwołując się zatem do prawa cywilnego stwierdzić należy, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego.

W Kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i następne), a co za tym idzie jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Powyższe regulacje mają również zastosowanie do przepisów prawa pracy, choć w ograniczonym zakresie.

Jak stanowi bowiem art. 300 Kodeksu pracy:

W sprawach nieuregulowanych przepisami prawa pracy, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Powyższe oznacza, że przepisy Kodeksu cywilnego wybrane do zastosowania w prawie pracy (stosunku pracy) nie mogą się sprzeciwiać ogólnym normom prawa pracy, mającym podstawowe znaczenie dla regulacji stosunków pracy.

Wskazać należy, że regulacje prawne dotyczące mobbingu zawarte zostały w ustawie z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320).

W myśl art. 943 § 3 Kodeksu pracy:

Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zgodnie z art. 943 § 4 Kodeksu pracy:

Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

Jak stanowi art. 943 § 5 Kodeksu pracy:

Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Przedstawiła Pani informacje, z których wynika, że:

  1. rozwiązała Pani z pracodawcą umowę o pracę z powodu stosowania mobbingu, z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia, z winy pracodawcy;
  2. podpisała Pani z pracodawcą porozumienie – ugodę pozasądową, na mocy której zostało Pani wypłacone zadośćuczynienie za wyrządzone krzywdy z tytułu stosowania mobbingu i wynikający z tego rozstrój zdrowia i niezdolność do pracy.

Zastosowanie zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymaga łącznego spełnienia następujących warunków:

  1. otrzymane świadczenie musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,
  2. odszkodowanie lub zadośćuczynienie musi być przyznane na podstawie:
  3. ustawy,
  4. przepisów wykonawczych do ustawy,
  5. układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy,
  6. wysokość bądź zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia muszą wprost wynikać z ww. aktów,
  7. nie mogą zachodzić wyłączenia, o których mowa w lit. a)-g) art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

We wniosku wskazała Pani, że przyznane zadośćuczynienie zostało wypłacone w wyniku zawartego z pracodawcą porozumienia – ugody pozasądowej.

Wyróżnia się ugodę sądową i ugodę pozasądową.

Ugoda sądowa zawierana jest, jak sama nazwa wskazuje, przed sądem, w trakcie posiedzenia i ma ona moc wyroku sądowego. Natomiast ugoda pozasądowa może zostać zawarta w dowolnym momencie pomiędzy stronami, między którymi wystąpił jakikolwiek spór.

Z opisu przedstawionego we wniosku jednoznacznie wynika, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z ugodą pozasądową, która była podstawą wypłaty kwoty pieniężnej.

W rozpatrywanej sprawie źródłem wypłaty zadośćuczynienia nie był przepis rangi ustawowej, lecz umowa zawarta na tle stosunku pracy z byłym pracodawcą. Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że wypłacona kwota ma charakter umowny, gdyż wynika jedynie z ustaleń pomiędzy stronami ugody, a jej wysokość uwzględnia interesy obu stron. Wysokość przyznanego świadczenia nie wynika z przepisów ustaw, układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumieniach zbiorowych regulujących wysokość lub zasady ustalania odszkodowania.

Zadośćuczynienie, którego podstawą jest porozumienie – ugoda pozasądowa zawarta przez strony, mocą ich woli, nie podlega zwolnieniu podatkowemu jako odszkodowanie ustawowe, gdyż bezpośrednią podstawą wypłacenia takiego odszkodowania były postanowienia ugody, a nie ustawa.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 917 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny:

Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 2006 r., sygn. akt SK 51/06, wynika, że w przypadku gdy podstawą przyznania odszkodowania jest zawarta umowa lub ugoda inna niż ugoda sądowa, wówczas takie świadczenie nie podlega zwolnieniu określonemu w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Trybunał orzekając niekonstytucyjność art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ww. ustawy, w brzmieniu, który utracił moc z dniem 11 grudnia 2006 r., stwierdził , że świadczenia o charakterze odszkodowawczym, do których podatnik nabył prawo w drodze ugody, lecz nie zawartej przed sądem, nadal nie są wolne od podatku, bowiem, cyt.: „Zwolnienie z podatku wszelkich odszkodowań, także ustalanych w umowach (w tym – w ugodach), dałoby szerokie pole do nadużyć; najprostszą formą ucieczki przed podatkiem byłoby ubranie dochodu w formę odszkodowania. Niebezpieczeństwo nadużyć jest jednak wyeliminowane, a w każdym razie bardzo ograniczone, gdy odszkodowanie jest ustalone ugodą sądową”.

Zatem otrzymane przez Panią zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w postaci stosowania mobbingu nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Otrzymana kwota podlega wyłączeniu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. została wypłacona w wyniku ugody pozasądowej.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

‒  stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒    Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pani sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i musi się Pani zastosować do interpretacji.

‒    Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)  z zastosowaniem art. 119a;

2)  w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)  z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒    w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒    w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).

Interpretacja indywidualna z dn. 07.04.2022, sygn. akt. : 0114-KDIP3-2.4011.144.2022.1.MN

PODOBNE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA