Stan prawny aktualny na dzień 26 marca 2020
Nowe przepisy dotyczące nas wszystkich weszły w życie w zeszłym tygodniu na mocy rozporządzenia ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego. Wprowadzono restrykcyjne zasady poruszania się w miejscach publicznych, czyli zakaz przemieszczania się z kilkoma wyjątkami. Np. dozwolone jest przemieszczanie się do i z pracy czy też w celu zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego.
Poza tym zgodnie z nowymi przepisami pieszo mogą jednocześnie poruszać się dwie osoby w odległości nie mniejszej niż 1,5 m od siebie. Ograniczenia obejmują też przemieszczanie się środkami komunikacji, zakaz zgromadzeń czy też ograniczenie liczby osób uczestniczących w kultach religijnych.
Wydawanie takich rozporządzeń umożliwia ministrowi zdrowia ustawa z dn. 05.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Za naruszenie zasad kwarantanny lub izolacji osoby zakażonej groziła dotychczas kara za wykroczenie z art. 116 Kodeku wykroczeń – do 5.000 zł grzywny. Po nowelizacji jest to tak zwana kara pieniężna, wynosząca do 30.000 zł.
Na konferencji dotyczącej nowego rozporządzenia dowiedzieliśmy się, że za naruszenie powyższych zasad będzie groziła kara 30 tys. zł. Czy tak jest w rzeczywistości?
Otóż – w mojej opinii – jak najbardziej. Jest już bowiem przepis, na podstawie którego możemy być w ten sposób karani zgodnie z prawem.
Wspomniana wcześniej ustawa owszem, zawiera przepisy karne, ale dotyczące innych kwestii. Nie ma tam wprost zawartych kar za łamanie rozporządzeń, które są wydane na jej podstawie. Również najnowsze rozporządzenie, a także specustawa dotycząca zwalczania COVID-19, uchwalona wcześniej przez Sejm, takich kar nie wprowadziła. Ale teraz po nowelizacji już są
Czy w takim razie – pomijając aspekty czysto ludzkie – łamiąc obowiązujące zasady możemy być bezkarni?
Otóż nie. Zarówno w Kodeksie karnym, jak i w Kodeksie wykroczeń są przepisy, na podstawie których możemy zostać ukarani.
W ostatnich dniach wdrożono ścisły nadzór nad osobami objętymi kwarantanną domową. Policjanci przynajmniej raz na dobę sprawdzają, czy osoby te znajdują się w miejscu kwarantanny oraz czy nie potrzebują pomocy. Zebrane informacje są przekazywane do służb sanitarnych i wojewodów. Na tej podstawie wiemy, że zdarzają się przypadki, że ludzie opuszczają miejsce kwarantanny, narażając przy tym zdrowie i życie wielu osób.
Kwarantannę nakłada państwowy, powiatowy lub graniczny inspektor jako decyzję administracyjną. Nakłada się ją na 14 dni od dnia styczności z osobami zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie.
Zgodnie z zapowiedziami, wobec osób, które nie stosują się do postanowień decyzji o kwarantannie, zostaną wyciągnięte surowe konsekwencje. Z czym należy się liczyć w takiej sytuacji?
Przepisy prawa stanowią tak:
„Art. 116. § 1. Kto, wiedząc o tym, że:
1) jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę,
2) styka się z chorym na chorobę określoną w punkcie 1 lub z podejrzanym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną chorobę zakaźną,
3) jest nosicielem zarazków choroby określonej w punkcie 1 lub podejrzanym o nosicielstwo, nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia,
- podlega karze grzywny albo karze nagany.
2. Tej samej karze podlega, kto, sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, nie dopełnia obowiązku spowodowania, aby osoba ta zastosowała się do określonych w § 1 nakazów, zakazów, wskazań lub zarządzeń leczniczych.”
Funkcjonariusze mogą prowadzić czynności wyjaśniające w związku z wykroczeniem z art. 116 K.w. Przepis ten przewiduje za to wykroczenie karę grzywny albo nagany. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że art. 116 K.w. dotyczy tylko osób, które „wiedzą, że są chore” albo „wiedzą, że stykają się z chorym na chorobę”.
W naszych warunkach dotyczy to zatem osób, które poddały się testom na obecność COVID-19 albo miały kontakt z takimi osobami. Jeżeli nic takiego nie miało miejsca, to – poza osobami objętymi kwarantanną – nie możemy być karani na podstawie tego przepisu.
A co jeżeli z miejsca kwarantanny oddali się osoba, u której potwierdzono zarażenie?
Wydaje się, iż taka osoba będzie odpowiadać na mocy z art. 161 Kodeksu karnego, zgodnie z którym „Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 2 naraża na zarażenie wiele osób,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.”
Natomiast właściciele firm i lokali usługowych, gastronomicznych i handlowych, którzy nie stosują się do ograniczeń nałożonych na nich rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia w RP stanu epidemii, mogą ponieść odpowiedzialność z art. 165 K.k. lub – zgodnie z informacjami od policji – art. 54 K.w.
Zgodnie z art. 165 K.k. za przestępstwo grozi kara od 6 m-cy do 8 lat pozbawienia wolności, z kolei art. 54 K.w. mówi o tym, że „kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.”
Tutaj też mamy pewien haczyk. Przepisy karne powinny być stosowane ściśle. Art. 54 K.w. mówi o zachowaniu się w miejscach publicznych, więc na jego podstawie nie możemy być karani za zachowanie w miejscach niepublicznych, jakimi niewątpliwie są nasze domy, albo w drodze do miejsc publicznych.
Zgodnie z przepisem my w tym miejscu publicznym musimy już być. Wydaje się, że dyskusyjne mogłoby być też ukaranie w tym trybie również kogoś, kto otwiera swój sklep wbrew zakazowi.
Natomiast odpowiedzialności z przepisu 165 K.k, można spodziewać się tylko w szczególnie rażących przypadkach, ponieważ przepis ten jasno mówi o stosowaniu go w przypadku naruszenia bezpieczeństwo zdrowotnego wielu osób.
Policja jest też zobowiązana do egzekwowania wprowadzonych przepisów zaostrzających zasady przemieszczania się. W praktyce możemy być kontrolowani i policja będzie miała na celu ustalenie czy określone przepisy nie zostały naruszone. Nie ma przepisu mówiącego o tym, że policja może od nas żądać zaświadczenia od pracodawcy, gdy jesteśmy w drodze do czy z pracy, jak to się obecnie zdarza co u gorliwszych funkcjonariuszy. Gdy policjant podczas kontroli poweźmie uzasadnione podejrzenie naruszenia obowiązujących przepisów (np. zakazu zgromadzeń powyżej 2 osób), może zostać do sądu skierowany wniosek o ukaranie z zagrożeniem karą grzywny.
Kodeks wykroczeń reguluje dolną i górną granicę grzywny, która może zostać orzeczona za popełnione niezgodnie z prawem czyny. Górna granica w obowiązującym obecnie stanie prawnym wynosi 5.000 zł. Podwyższyć ją może jedynie ustawa szczególna. Jest to wyrażone wprost w Kodeksie, więc tym bardziej nie może tego zrobić rozporządzenie. Na dzień dzisiejszy już istnieją przepisy, które podwyższyły grzywnę z 5 tys. do 30 tys. zł ustawą z dn. 02.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – Dz.U z 2020 r. poz. 374 z późn. zm., a rozporządzenie, które wprowadza ograniczenia, nie przewidziało właściwych kar za ich nieprzestrzeganie.
Dokładnie stanowi o tym przepis Art. 15zzzn. cyt. ustawy:
„1. W razie stwierdzenia naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19, nałożonego przez właściwy organ lub wynikającego z przepisów prawa, państwowy powiatowy inspektor sanitarny nakłada na osobę naruszającą taki obowiązek, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną w kwocie do 30.000 zł.
2. Stwierdzenie naruszenia obowiązku, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić w szczególności na podstawie ustaleń Policji, innych służb państwowych lub innych uprawnionych podmiotów.”
Dodatkowo ustawa z 2008 r. o zapobieganiu (…), ma dodane kolejne przepisy, a mianowicie:
- „Art. 48a. 1. Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w:
1) art. 46 ust. 4 pkt 1 lub w art. 46b pkt 5 i 9–12, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5.000 zł do 30.000 zł […]. - Art. 48a. 1. Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w: […]
3) art. 46 ust. 4 pkt 3–5 lub w art. 46b pkt 2 i 8, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10.000zł do 30.000zł […].”
#zostańwdomu
Abstrahując od kwestii grożącej nam realnie kary, w ostatnim czasie policja i lekarze wiele razy apelowali o przestrzeganie wprowadzonych ograniczeń. W obecnej sytuacji ich przestrzeganie ma duże znaczenie dla naszego zdrowia i życia, więc #zostańwdomu dla dobra nas wszystkich.
Agnieszka Galimska-Selwesiuk – Adwokat
Kancelaria Prawnicza Patrimonium
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 05.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – Dz.U. z 2019 r. poz. 1239 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 20.05.1971 r. Kodeks wykroczeń – Dz.U. z 2019 r. poz. 821 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 06.06.1997 r. Kodeks karny – Dz.U. z 2019 r. poz. 1950 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 02.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – Dz.U z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.
oprac. \m/ \mos/
