Uznanie komornika za płatnika podatku VAT

Czy sprzedaż zajętej nieruchomości (…) w drodze licytacji publicznej przez komornika sądowego podlega obowiązkowi opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

68

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900 z późn. zm.) w zw. z art. 15zzs ust. 7 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 3 lutego 2020 r. (data wpływu 3 lutego 2020 r.) uzupełnione pismem Strony z dnia 15 kwietnia 2020 r. (data wpływu 15 kwietnia 2020 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie tut. Organu z dnia 8 kwietnia 2020 r. (skutecznie doręczonym w dniu 9 kwietnia 2020 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania podatkiem VAT sprzedaży zajętej nieruchomości (…) w drodze licytacji publicznej – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 3 lutego 2020 r. wpłynął do tut. Organu wniosek z dnia 3 lutego 2020 r. uzupełniony pismem Strony z dnia 15 kwietnia 2020 r. (data wpływu 15 kwietnia 2020 r.) będące odpowiedzią na wezwanie tut. Organu z dnia 8 kwietnia 2020 r. (skutecznie doręczonym w dniu 9 kwietnia 2020 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania podatkiem VAT sprzedaży zajętej nieruchomości (…) w drodze licytacji publicznej.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Dłużnik (…) jest właścicielem nieruchomości lokalowej położonej w (…), ul. (…), KW (…). Zgodnie z wpisem w księdze wieczystej nieruchomości, dłużnik nabył nieruchomość w 2007 r. Dłużnik nabył nieruchomość w celach mieszkalnych, jako osoba fizyczna, podatku VAT nie odprowadzał.

Od dnia 20 listopada 2017 r. dłużnik wynajmuje część nieruchomości dwóm spółkom: Spółka 1 Sp. z o.o. i Spółka 2 Sp. z o.o. Przedmiotem najmu jest część nieruchomości, tj. pierwszy pokój po lewej stronie patrząc od wejścia do mieszkania. Najemcy korzystają również z kuchni i sanitariatów, okazjonalnie nocują tu kierowcy pracujący w tych spółkach. Zgodnie z aneksem z dnia 31 grudnia 2019 r. do umowy najmu części lokalu, zgodnie z którym strony zmieniają okres wypowiedzenia z 1-miesięcznego na roczny okres wypowiedzenia, który upływa dnia 31 grudnia 2020 r.

Wcześniej dłużnik korzystał z nieruchomości tylko w celach mieszkalnych. Dłużnik oświadczył, że nie ma wiedzy, czy nieruchomość jest ubezpieczona, wcześniej była ubezpieczona przez bank, który udzielił kredytu na zakup mieszkania.

W uzupełnieniu Wnioskodawca poinformował, że lokal mieszkalny składa się z pięciu pomieszczeń (pokoju z kuchnią, dwóch sypialni, łazienki i korytarza). Pomieszczeniem przynależnym jest komórka lokatorska.

Właściciel pomieszkuje w tej części lokalu, która nie jest udostępniana najemcom na podstawie umowy. Właściciel nieruchomości jest w nim zameldowany i odbiera korespondencję.

Najemcy nie mogą korzystać ze wszystkich pomieszczeń na nieruchomości. Właściciel weryfikuje z jakiej części nieruchomości najemcy faktycznie korzystają w ten sposób, że zamyka drzwi.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy sprzedaż zajętej nieruchomości (…) w drodze licytacji publicznej przez komornika sądowego podlega obowiązkowi opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Zdaniem Wnioskodawcy

Sprzedaż zajętej nieruchomości (…) w drodze licytacji publicznej przez komornika sądowego nie podlega obowiązkowi opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą – organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2019 r. poz. 1438) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

Definicja płatnika została zawarta w art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, z późn. zm.), zgodnie z którym płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Przepis art. 18 ustawy wprowadza szczególną na gruncie przepisów ustawy regulację, kiedy to należny podatek pobierany jest i odprowadzany do urzędu skarbowego przez płatnika, a nie przez podatnika. Płatnik pełni w tym przypadku rolę pośrednika pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym, przekazując organowi środki pieniężne podatnika.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że komornik sądowy dokonuje transakcji w imieniu podatnika – dłużnika. Prowadzona przez niego sprzedaż towarów będących własnością dłużnika będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług, gdy do rozliczenia tego podatku byłby zobowiązany dłużnik; w przypadku, gdy powyższa czynność nie podlegałaby opodatkowaniu tym podatkiem lub byłaby od niego zwolniona, komornik sądowy nie będzie obowiązany do odprowadzenia podatku.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez towary – na mocy art. 2 pkt 6 ustawy – rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

  1. przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
  2. wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
  3. wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
  4. wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
  5. ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;
  6. oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;
  7. zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Nie każda jednak czynność stanowiąca dostawę towarów, w rozumieniu art. 7 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Działalność gospodarcza, według art. 15 ust. 2 ustawy, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Odnosząc regulacje zawarte w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy do art. 18 ustawy, wskazać należy, że w przypadku, gdy dłużnik – właściciel danej nieruchomości – jest podatnikiem podatku od towarów i usług, wówczas komornik jest płatnikiem podatku VAT z tytułu dostawy nieruchomości w trybie licytacji publicznej.

Określony w ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności, konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik. Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Ponadto, działalność gospodarczą stanowi wykorzystywanie towarów w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Przy tym nie jest działalnością handlową, a zatem i gospodarczą sprzedaż majątku osobistego. Majątek taki nabywany jest bowiem na własne potrzeby danej osoby, a nie z przeznaczeniem do działalności gospodarczej, w tym handlowej, a zatem jego sprzedaż zarówno w całości jak i w częściach, jednemu lub wielu nabywcom, z zyskiem lub bez, nie może być uznana za działalność handlową ze skutkiem w postaci uznania tej osoby za podatnika VAT.

Analizując powyższe przepisy należy stwierdzić, że dostawa towarów podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywana będzie przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Na mocy art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej Dyrektywą 112, „podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Właściwym zatem jest wykluczenie osób fizycznych z grona podatników w przypadku, gdy dokonują sprzedaży, przekazania bądź darowizny towarów stanowiących część majątku osobistego, tj. majątku, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży bądź wykonywania innych czynności w ramach działalności gospodarczej.

W związku z powyższym nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług ten, kto jako osoba fizyczna dokonuje jednorazowych lub okazjonalnych transakcji, za które nie jest przewidziana ściśle regularna zapłata oraz nie prowadzi zorganizowanej, czy zarejestrowanej działalności gospodarczej, a tylko np. wyzbywa się majątku osobistego. Dokonywanie określonych czynności incydentalnie, poza sferą prowadzonej działalności gospodarczej, również nie pozwala na uznanie danego podmiotu za podatnika w zakresie tych czynności.

Zwykłe nabycie lub sprzedaż rzeczy nie stanowi wykorzystywania w sposób ciągły majątku rzeczowego w celu uzyskania z tego tytułu dochodu w rozumieniu art. 9 ust. 1 Dyrektywy 112 (a tym samym art. 15 ust. 2 ustawy) jako, że jedynym przychodem z takich transakcji może być ewentualny zysk ze sprzedaży tej rzeczy.

Dodatkowo należy wskazać, że działalność gospodarcza powinna cechować się stałością, powtarzalnością i niezależnością jej wykonywania, bowiem związana jest z profesjonalnym obrotem gospodarczym. Nie jest natomiast działalnością handlową, a zatem i gospodarczą, sprzedaż majątku osobistego, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży i nie jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W tym miejscu podkreślić należy, że pojęcie „majątku prywatnego” nie występuje na gruncie analizowanych przepisów ustawy, jednakże wynika z wykładni art. 15 ust. 2 ustawy, w której zasadnym jest odwołanie się do treści orzeczenia TSUE w sprawie C-291/92 (Finanzamt Uelzen V. Dieter Armbrecht), które dotyczyło kwestii opodatkowania sprzedaży przez osobę, będącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, części majątku niewykorzystywanej do prowadzonej działalności gospodarczej, a służącej jej do celów prywatnych. „Majątek prywatny” to zatem taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej. Ze wskazanego orzeczenia wynika zatem, że podatnik musi w całym okresie posiadania danej nieruchomości wykazywać zamiar wykorzystywania części nieruchomości w ramach majątku osobistego. Przykładem takiego wykorzystania nieruchomości mogłoby być, np. wybudowanie domu dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Potwierdzone to zostało również w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt C-25/03 Finanzamt Bergisch Gladbach v. HE, który stwierdził, że majątek prywatny to mienie wykorzystywane dla zaspokojenia potrzeb własnych.

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że uznanie, że dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności działa jako podatnik podatku od towarów i usług, wymaga oceny każdorazowo odnoszącej się do okoliczności faktycznych danej sprawy. Ocenie podlegać muszą przede wszystkim działania, jakie podejmuje zbywca w celu dokonania sprzedaży.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca (Komornik sądowy), dokonał zajęcia lokalu mieszkalnego Dłużnika. Nieruchomość została nabyta przez Dłużnika w 2007 r. Dłużnik nabył nieruchomość w celach mieszkalnych, jako osoba fizyczna, podatku VAT nie odprowadzał.

Od dnia 20 listopada 2017 r. dłużnik wynajmuje część nieruchomości dwóm spółkom: Spółce 1 Sp. z o.o. i Spółce 2 Sp. z o.o. Przedmiotem najmu jest część nieruchomości, tj. pierwszy pokój po lewej stronie patrząc od wejścia do mieszkania. Najemcy korzystają również z kuchni i sanitariatów, okazjonalnie nocują tu kierowcy pracujący w tych spółkach. Zgodnie z aneksem z dnia 31 grudnia 2019 r. do umowy najmu części lokalu, zgodnie z którym strony zmieniają okres wypowiedzenia z 1-miesięcznego na roczny okres wypowiedzenia, który upływa dnia 31 grudnia 2020 r. Wcześniej dłużnik korzystał z nieruchomości tylko w celach mieszkalnych.

W okresie od dnia 20 listopada 2017 r. wynajmowana jest część lokalu mieszkalnego tj. pierwszy pokój po lewej patrząc od wejścia do mieszkania z możliwością korzystania z kuchni i sanitariatów, część nie będąca przedmiotem umowy najmu jest wykorzystywana przez Dłużnika na cele osobiste.

Lokal mieszkalny składa się pięciu pomieszczeń (pokoju z kuchnią, dwóch sypialni, łazienki i korytarza oraz przynależnej komórki lokatorskiej). Właściciel pomieszkuje w tej części lokalu, która nie jest udostępniana najemcom na podstawie umowy. Właściciel nieruchomości jest tu zameldowany, odbiera korespondencję. Najemcy nie mogą korzystać ze wszystkich pomieszczeń na nieruchomości. Właściciel weryfikuje z jakiej części nieruchomości najemcy faktycznie korzystają w ten sposób, że zamyka drzwi.

Wątpliwości Wnioskodawcy (Komornika sądowego) dotyczą kwestii ustalenia czy sprzedaż przedmiotowej nieruchomości będzie podlegała obowiązkowi opodatkowania podatkiem VAT.

Odnosząc się do powyższego w pierwszej kolejności należy zatem ustalić, czy Dłużnik w stosunku do ww. transakcji działa/będzie działał jako podatnik.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że na podstawie art. 659 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145, z późn. zm.), przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Stosownie do treści powyższego przepisu, oddanie rzeczy innej osobie do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony na podstawie umowy najmu związane jest z wzajemnym świadczeniem najemcy polegającym na zapłacie umówionego czynszu. Z powyższego wynika, że umówiony między stronami czynsz jest wynagrodzeniem za możliwość korzystania z cudzej własności i stanowi świadczenie wzajemne należne za używanie rzeczy przez jego najemcę.

Tak więc najem jest umową dwustronnie obowiązującą i wzajemną; odpowiednikiem świadczenia wynajmującego, polegającego na oddaniu rzeczy do używania, jest świadczenie najemcy, polegające na płaceniu umówionego czynszu.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy stwierdzić, że świadczenie usług najmu wypełnia określoną w art. 15 ust. 2 ustawy definicję działalności gospodarczej, jeżeli jest wykonywane w sposób ciągły do celów zarobkowych (zawierane umowy najmu mają zazwyczaj długotrwały charakter, a uzyskiwane korzyści z tego tytułu są w zasadzie stałe), bez względu na to, czy najem będzie prowadzony w ramach działalności gospodarczej, czy jako odrębne źródło przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji najem nieruchomości stanowi odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że część lokalu mieszkalnego, która była wynajmowana przez Dłużnika nie stanowi majątku osobistego, ponieważ umowa najmu wyczerpuje znamiona prowadzonej w sposób zorganizowany i ciągły działalności w rozumieniu powołanego uprzednio art. 15 ust. 2 ustawy. Ponadto część lokalu, która była wykorzystywana przez Dłużnika do działalności gospodarczej od dnia 20 listopada 2017 r. nie stanowi majątku osobistego.

Tym samym sprzedaż ww. części lokalu mieszkalnego nie będzie stanowiła rozporządzania majątkiem prywatnym, ale dotyczyć będzie części lokalu wykorzystywanej w prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie najmu. Zatem Dłużnik w związku ze sprzedażą ww. części lokalu będzie działał jako podatnik podatku od towarów i usług, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy.

Natomiast sprzedaż części lokalu mieszkalnego, która była wykorzystywana przez Dłużnika na cele prywatne, będzie stanowić sprzedaż majątku prywatnego. Tym samym, w stosunku do sprzedaży ww. części lokalu mieszkalnego Dłużnik nie będzie występował jako podatnik podatku od towarów i usług, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy.

W konsekwencji należy uznać, że Wnioskodawca z tytułu dostawy w trybie licytacji publicznej części lokalu mieszkalnego będącej przedmiotem umów najmu ze spółkami prawa handlowego jest płatnikiem podatku od towarów i usług, a tym samym jest zobowiązany do opodatkowania transakcji i odprowadzenia podatku VAT należnego od sprzedaży tej części lokalu mieszkalnego, która jest wynajmowana na podstawie umów najmu przez Spółki.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, że należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dn. 27-04-2020 sygnatura: 0114-KDIP1-1.4012.52.2020.1.EW