Dnia 07.11.2019 r. weszło w życie rozporządzenie MEN z dn. 03.10.2019 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego podręczników, które uwzględnia zmiany wprowadzone ustawą z dn. 22.11.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2245, z późn. zm.).
Polegają one m.in. na odstąpieniu przez …
(…) MEN od dopuszczania do użytku szkolnego podręczników przeznaczonych do kształcenia zawodowego oraz na zastąpieniu tradycyjnych podręczników do kształcenia w zawodach materiałami edukacyjnymi w postaci elektronicznej lub papierowej.
Tylko podręczniki do nauczania ogólnego
Wskazane wyżej nowe rozporządzenie dotyczy więc już tylko podręczników do kształcenia ogólnego, w tym podręczników do kształcenia specjalnego. Tym samym uchylone zostały dotychczasowe przepisy rozp. z 2017 r. (poz. 481).
Jednakże, zgodnie z regulacjami przejściowymi zawartymi w ww. ustawie nowelizującej, postępowania w sprawach o dopuszczenie do użytku szkolnego podręczników do kształcenia zawodowego, uwzględniających dotychczasową podstawę programową kształcenia w zawodach, będą prowadzone jeszcze do 30.06.2021 r., w oparciu o dotychczasowe rozp. MEN z 2017 r.
Materiały edukacyjne wygrywają z podręcznikami
Do tej pory MEN dopuściło do użytku szkolnego 844 podręczniki przeznaczone do kształcenia w 80 zawodach z 209 zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Wnioskodawcy o dopuszczenie podręcznika do kształcenia zawodowego najczęściej zainteresowani byli zawodami, w których kształci się możliwie duża liczba uczniów (m.in. technik handlowiec, technik hotelarstwa, technik pojazdów samochodowych, technik ekonomista, technik rolnik, technik żywienia i usług gastronomicznych, kucharz, technik usług fryzjerskich, technik informatyk czy sprzedawca).
Według resortu analiza rynku wydawniczego pokazuje, że dla większości zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnych nie ma dopuszczonych do użytku szkolnego podręczników. Nauczyciele więc, zgodnie z u.s.o., korzystają z dostępnych na rynku materiałów edukacyjnych.
Zdaniem MEN, wobec wycofywania się wydawców z sektora podręczników zawodowych, materiały edukacyjne, szczególnie te w postaci elektronicznej, to przyszłość kształcenia zawodowego – zwłaszcza w przypadku zawodów, do których nigdy nie było podręczników lub nie były one aktualizowane.
Obecnie w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014–2020 realizowane są konkursy związane z przygotowaniem e-zasobów do kształcenia zawodowego. Powstają m.in. materiały multimedialne do nauczania języka obcego ukierunkowanego zawodowo oraz do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Z tego względu MEN zdecydowało się wyłączyć podręczniki do kształcenia w zawodach z tradycyjnej procedury dopuszczania do użytku szkolnego. Mimo to minister zachowa wpływ na treści nauczane w szkołach poprzez tworzenie podstaw programowych do kształcenia w zawodach.
Docelowo więc tradycyjne podręczniki do kształcenia zawodowego zostaną zastąpione materiałami edukacyjnymi do kształcenia zawodowego, mającymi postać papierową lub elektroniczną. Będzie to z korzyścią dla zawodów, w których dynamiczny postęp techniczny i technologiczny powoduje szybką dezaktualizację podręczników w postaci papierowej. MEN zakłada, że e-zasoby edukacyjne zostaną przygotowane dla wszystkich zawodów szkolnictwa branżowego.
Aby wesprzeć szkoły w dostępie do materiałów edukacyjnych, w tym do kształcenia zawodowego, w art. 22c ustawy o systemie oświaty dodano możliwość zlecania przez MEN opracowania także materiału edukacyjnego, w tym do kształcenia zawodowego. Ponadto w art. 22aa u.s.o., dotyczącym realizacji programów nauczania przez nauczycieli, postanowiono, że nauczyciel może korzystać z urządzeń, sprzętu lub oprogramowania, z uwzględnieniem potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów.
Nadal więc nauczyciel będzie decydował, czego użyje w realizacji programu nauczania zawodu – podręcznika, materiału edukacyjnego, materiału ćwiczeniowego, urządzenia (np. symulatora), sprzętu, oprogramowania.
Pokłosiem tych zmian są nowe definicje podręcznika i materiału edukacyjnego. Podręcznik jest przeznaczony tylko do kształcenia ogólnego. Materiał edukacyjny ma natomiast dwie definicje: jeżeli jest przeznaczony do kształcenia ogólnego, to zastępuje lub uzupełnia podręcznik, a jeżeli jest przeznaczony do kształcenia zawodowego, to umożliwia realizację programu nauczania w zawodzie. Do materiału edukacyjnego do kształcenia zawodowego można również zaliczać podręczniki przeznaczone do kształcenia w zawodach dopuszczone do użytku szkolnego na podstawie dotychczasowych przepisów.
Nowe wymogi wobec podręczników
Od 01.01.2020 r. każdy podręcznik papierowy będzie miał swoje cyfrowe odzwierciedlenie. Dzięki temu uczniowie będą mogli skorzystać nie tylko z podręcznika tradycyjnego, ale również z jego cyfrowej wersji. Cyfrowe odzwierciedlenie podręcznika będzie zamieszczane na elektronicznym nośniku danych lub w internecie (wydawca wskaże w sieci źródło, z którego podręcznik będzie można pobrać).
Oznacza to, że do wniosku o dopuszczenie do użytku szkolnego podręcznika w postaci papierowej wydawcy będą musieli dołączyć wydruk podręcznika wraz z jego cyfrowym odzwierciedleniem zamieszczonym na elektronicznym nośniku danych lub w internecie (miejsce w sieci i sposób dostępu) oraz oświadczenie o zgodności cyfrowego odzwierciedlenia z podręcznikiem papierowym.
W przypadku podręczników w postaci elektronicznej nowe akt wykonawczy wprowadza warunek opracowania ich zgodnie z wytycznymi dla dostępności treści internetowych 2.1 stosowanych dla stron internetowych i aplikacji mobilnych w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych, stanowiących załącznik do ustawy z dn. 04.04.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 848), które uwzględniają wersję WCAG 2.1 ogłoszoną w 2018 r.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dn. 07.09.1991 r. o systemie oświaty – Dz.U. z 2019 r. poz. 1481 ze zm.
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 03.10.2019 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego podręczników – Dz.U. z 2019 r. poz. 2013.
3. Ustawa z dn. 04.04.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych – Dz.U. z 2019 r. poz. 848.
