Możliwość odbycia takiego stażu mają od 1 września 2019 r. wszyscy uczniowie branżowych szkół I stopnia, pięcioletniego technikum, jak również dotychczasowego czteroletniego technikum. Staż ma ułatwić uczniom uzyskanie doświadczenia i nabycie umiejętności praktycznych niezbędnych do wykonywania pracy w zawodzie, w którym się kształcą. Dlatego odbywa się w rzeczywistych warunkach pracy. Nie jest jednak obowiązkowy.
Umowa o staż
Zgodnie z art. 121a u.p.o. staż uczniowski realizowany jest na podstawie pisemnej umowy zawieranej między podmiotem przyjmującym ucznia (osobą fizyczną, osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej), czyli krótko mówiąc pracodawcą, a uczniem albo rodzicami niepełnoletniego ucznia.
W umowie o staż uczniowski określa się w szczególności:
- strony umowy;
- miejsce odbywania stażu;
- nazwę i adres szkoły, do której uczęszcza uczeń odbywający staż;
- zawód, w zakresie którego będzie odbywany staż;
- okres odbywania stażu;
- wysokość świadczenia pieniężnego – w przypadku odpłatnego stażu.
Umowa ta nie może być zawarta na okres dłuższy niż okres nauki w technikum albo branżowej szkole I stopnia. Może być rozwiązana, na piśmie, przez każdą ze stron z zachowaniem 14-dniowego okresu wypowiedzenia. Jeżeli uczeń przestał być uczniem szkoły przed końcem obowiązywania umowy, dyrektor szkoły powiadamia o tym podmiot, który przyjął ucznia na staż, a umowa o staż uczniowski wygasa. Podmiot przyjmujący ucznia na staż lub uczeń albo rodzice niepełnoletniego ucznia niezwłocznie zawiadamiają dyrektora szkoły o wypowiedzeniu umowy oraz jego przyczynie.
Umowa o staż uczniowski nie może dotyczyć pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 23715 Kodeksu pracy.
Program stażu
W myśl ogólnej zasady w trakcie stażu uczeń realizuje wszystkie albo wybrane treści programu nauczania zawodu w zakresie praktycznej nauki zawodu realizowanego w szkole, do której uczęszcza, lub treści nauczania związane z nauczanym zawodem nieobjęte tym programem. Oznacza to, że w trakcie stażu uczeń może realizować treści nauczania spoza programu nauczania, czyli wykraczające poza zakres praktycznej nauki zawodu, co ma zwiększyć jego szanse na zatrudnienie w wyuczonym zawodzie. Takie dodatkowe zagadnienia mogą stanowić część lub całość stażu uczniowskiego, ale nie mogą zostać zaliczone na poczet praktycznej nauki zawodu.
Konkretny zakres treści nauczania realizowanych w trakcie stażu, jak również jego dobowy i tygodniowy wymiar, ustalany jest przez pracodawcę oraz dyrektora szkoły, w uzgodnieniu z uczniem albo rodzicem niepełnoletniego ucznia. W tych ustaleniach, stanowiących załącznik do umowy o staż uczniowski, wskazuje się, w jakim zakresie uczeń po zrealizowaniu tych treści zostanie zwolniony z obowiązku odbycia praktycznej nauki zawodu. Zgodnie bowiem z art. 121a ust. 4 u.p.o. dyrektor szkoły może zwolnić ucznia, który odbył staż uczniowski, z obowiązku odbycia praktycznej nauki zawodu w całości lub w części. Podstawą do udzielenia zwolnienia ma być zaświadczenie od pracodawcy.
Warunki odbywania stażu
Uczeń odbywający staż uczniowski otrzymuje miesięczne świadczenie pieniężne, chyba że strony umowy o staż uczniowski postanowią, że staż jest odbywany nieodpłatnie. Wysokość miesięcznego świadczenia pieniężnego nie może przekraczać wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie ustawy z dn. 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2018 r. poz. 2177). W 2019 roku wynosi ono 2250 zł.
Dobowy wymiar godzin stażu zależy od wieku uczestnika: w przypadku uczniów w wieku do lat 16 nie może przekraczać 6 godzin, a w przypadku uczniów w wieku powyżej 16 lat – 8 godzin. W uzasadnionych przypadkach wynikających ze specyfiki funkcjonowania ucznia niepełnosprawnego w wieku powyżej 16 lat dopuszcza się możliwość obniżenia dobowego wymiaru godzin stażu uczniowskiego do 7 godzin.
Dobowy łączny wymiar zajęć edukacyjnych realizowanych przez ucznia w szkole i stażu uczniowskiego nie może przekraczać 8 godzin, a tygodniowy łączny wymiar zajęć edukacyjnych realizowanych przez ucznia w szkole i stażu uczniowskiego – 40 godzin.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość przedłużenia dobowego wymiaru godzin stażu dla uczniów w wieku powyżej 18 lat, nie dłużej jednak niż do 12 godzin. Przedłużenie dobowego wymiaru godzin jest możliwe wyłącznie u podmiotów przyjmujących, u których przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynika z rodzaju pracy lub jej organizacji. Ponadto staż uczniowski może być organizowany w systemie zmianowym, z tym że w przypadku uczniów w wieku poniżej 18 lat nie może wypadać w porze nocnej. Jednakże w przypadku ucznia niepełnosprawnego przepisy dotyczące przedłużenia dobowego wymiaru godzin oraz systemu zmianowego stosuje się wyłącznie za zgodą lekarza sprawującego opiekę nad tym uczniem.
Staż uczniowski może odbywać się również w okresie ferii letnich lub zimowych.
Do stażu uczniowskiego nie mają zastosowania przepisy prawa pracy, z wyjątkiem art. 183a–183e, art. 131 § 1, art. 132 § 1, art. 133 § 1, art. 134, art. 1517, art. 204 i art. 232 ustawy – Kodeks pracy, z zastrzeżeniem przepisów art. 121a ust. 12–14 u.p.o.
Obowiązki pracodawcy
Podmiot przyjmujący ucznia na staż wyznacza opiekuna stażu, który czuwa nad uczniem. Opiekun musi spełniać warunek określony w art. 120 ust. 3a u.p.o., dotyczący niekaralności.
Zgodnie z tym przepisem osoba pełniąca funkcję opiekuna stażu nie może być karana za: umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece, z wyjątkiem przestępstwa określonego w art. 209 ustawy z dn. 6.06.1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600, z późn. zm.), przestępstwo określone w rozdziale 7 ustawy z dn. 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2019 r. poz. 852), oraz nie może mieć orzeczonego zakazu prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi lub zakazu przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu. Spełnienie tego warunku jest potwierdzane oświadczeniem opiekana stażu.
Podmiot przyjmujący zapewnia uczniowi odpowiednio wyposażone stanowisko pracy: w niezbędne urządzenia, sprzęt, narzędzia, materiały i dokumentację techniczną, uwzględniające wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, a także bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu uczniowskiego na zasadach dotyczących pracowników określonych w odrębnych przepisach, w tym w zależności od rodzaju zagrożeń związanych z odbywaniem tego stażu – odpowiednie środki ochrony indywidualnej.
Ponadto podmiot ten zapewnia w szczególności:
- pomieszczenia do przechowywania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej;
- dostęp do urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz pomieszczeń
socjalno-bytowych; - dietę na zasadach uzgodnionych z armatorem – w przypadku uczniów odbywającym staż uczniowski na statkach morskich i śródlądowych;
- świadczenia na zasadach określonych dla załóg statków – w przypadku uczniów odbywających staż uczniowski na statkach morskich
i śródlądowych, wyokrętowanych ze statku za granicą wskutek wypadku lub choroby.
Zaświadczenie o odbyciu stażu
Podmiot przyjmujący na staż uczniowski ma obowiązek wystawić pisemne zaświadczenie o odbyciu stażu uczniowskiego. Określa ono w szczególności okres odbytego stażu, rodzaj realizowanych zadań oraz umiejętności nabyte w czasie odbywania stażu.
Na podstawie ww. zaświadczenia okres odbytego stażu zalicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Ze względu na rangę tego dokumentu oraz aby zagwarantować prawidłowe dokumentowanie realizacji stażu uczniowskiego, według jednolitych standardów w całym kraju, ustawodawca zobowiązał MEN do określenia, w drodze przepisów wykonawczych, wzoru zaświadczenia. Wykonaniem tego obowiązku jest rozp. MEN z dn. 12.08.2019 r. w sprawie wzoru zaświadczenia o odbyciu stażu uczniowskiego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1583).