Sprzedaż samochodu w firmie, a PIT i VAT

41

„Mam problem jak sprzedać samochód. Klient kupił wraz z małżonką samochód osobowy przed rozpoczęciem działalności. Kupili na fakturę VAT-marża. Mieli wspólność majątkową. Po rozpoczęciu działalności małżonek wprowadził do środków trwałych samochód z połową wartości, który zamortyzował w tej części. Nie był VAT-owcem, teraz już jest podatnikiem VAT. W trakcie działalności ustała wspólność majątkowa. W tej chwili klient chce sprzedać ten samochód i nie wie jak. Czy ma sprzedać na fakturę VAT-marżę i w całości dać w przychód? Czy druga połowa kosztu nabycia samochodu byłaby wtedy kosztem? Jest na zasadach ogólnych. Czy może w inny sposób?”

Wspólność majątkowa małżonków zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym – powstaje z mocy ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną, niepozwalającą na ustalenie wielkości udziałów współmałżonków, gdyż co do zasady udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Ustawowy ustrój majątkowy między małżonkami trwa do ustania lub unieważnienia małżeństwa albo orzeczenia separacji, chyba że w czasie trwania związku małżeńskiego:

  • małżonkowie zawarli małżeńską umowę majątkową,
  • z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków sąd orzekł zniesienie wspólności,
  • wspólność ustała z mocy prawa na skutek ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

W wyniku zniesienia wspólności majątkowej powstaje wspólność ułamkowa.

Według przepisów …

(…) art. 22a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (u-PIT) środkami trwałymi są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:

1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,

2) maszyny, urządzenia i środki transportu,

3) inne przedmioty.

Przewidywany okres używania środków trwałych powinien być dłuższy niż rok. Wymogiem jest również wykorzystywanie ich przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddanie ich do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.

W celu dokonywania odpisów amortyzacyjnych konieczne jest ustalenie wartości początkowej. Zgodnie z art. 22g ust. 11 u-PIT – w przypadku, gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku.

Zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie. Inaczej mówiąc, jeśli tylko jeden ze współmałżonków prowadzi działalność gospodarczą, może on dokonywać odpisów w wysokości 100%. W przedstawionym stanie faktycznym małżonek wprowadził do środków trwałych samochód w celu amortyzacji kosztów w wysokości tylko 50% wartości początkowej.

Dla oceny formy sprzedania samochodu niezbędna i kluczowa jest informacja o sposobie podziału wspólnego majątku między małżonkami. Należy również zaznaczyć, że co do zasady działalność gospodarcza prowadzona przez jednego z małżonków również należy do majątku wspólnego. Warunkiem jest nabycie przedsiębiorstwa (składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej) za środki pochodzące z majątku wspólnego.

Majątek może zostać podzielony w odpowiedniej umowie przez samych małżonków. Jeśli nie dojdzie do zawarcia polubownej umowy, wyceny i podziału dokona sąd (najczęściej przedsiębiorstwo przyznawane jest małżonkowi prowadzącemu dotychczas działalność z obowiązkiem spłaty wobec drugiego małżonka).

Zasadnicze zatem jest określenie w omawianym przypadku sposobu, w jaki został dokonany podział majątku wspólnego.

Jeśli w wyniku podziału obie strony zachowały po 50% udziałów – przedsiębiorca na swoją część wystawia fakturę, a na pozostałą część sporządzana jest umowa. Jeśli małżonek przedsiębiorca w wyniku podziału uzyskał 100% udziałów wystawia on fakturę. Po zdarzeniu powodującym wzrost udziałów wzrasta wartość samochodu, a w związku z tym także podstawa naliczania amortyzacji. Przedsiębiorca musi w dniu zajścia takiego zdarzenia zwiększyć wartość podstawy naliczania amortyzacji, a od kolejnego miesiąca naliczać amortyzację od zwiększonej podstawy. Jeśli pojazd nie został jeszcze całkowicie zamortyzowany, a powstaje przychód do opodatkowania, to ta niezamortyzowana część będzie stanowić koszt firmowy ujmowany jednorazowo w dacie sprzedaży samochodu.

Jeśli przedsiębiorca nabędzie samochód na podstawie faktury VAT-marża nie ma możliwości odliczenia VAT, ponieważ podatek ten nie jest wyszczególniony na dokumencie. W takim wypadku nabywający pojazd posiada prawo do sprzedaży pojazdu na takich samych zasadach, czyli dokumentując sprzedaż fakturą VAT-marża, o ile zostaną spełnione odpowiednie warunki.

Obecnie zgodnie z przyjętą praktyką organów podatkowych sprzedaż samochodu poprzez procedurę VAT-marża jest dopuszczalna. Potwierdzeniem może być np. interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dn. 02.01.2015 r., sygnatura akt: ITPP2/443-1250/14/KT.

Zgodnie z art. 120 ust. 4 ustawy o podatku od towarów i usług (u-VAT), jeżeli podatnik sprzedaje:

  • towary używane (dobra nadające się do dalszego użytkowania w aktualnym stanie lub po przeprowadzaniu naprawy),
  • dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie lub antyki,

— nabyte uprzednio przez tego podatnika w ramach prowadzonej działalności, w celu odsprzedaży, podstawą opodatkowania podatkiem jest marża stanowiąca różnicę między kwotą sprzedaży a kwotą nabycia, pomniejszona o kwotę podatku. Ustawodawca określił również w art. 120 ust. 10 u-VAT krąg podmiotów, od których podatnik może nabyć wskazane wyżej przedmioty. Zatem podatnik powinien użytkować dany samochód dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej, jednakowoż głównym celem w momencie nabycia samochodu powinna być jego dalsza odsprzedaż (nie jest wymagany wpis w CEIDG umożliwiający handel samochodami).

Kwota otrzymana z tytułu zbycia samochodu stanowi przychód z działalności gospodarczej zgodnie z art. 14 ust. 2 u-PIT. Wysokość tego przychodu zależy od sposobu podziału majątku wspólnego małżonków, ponieważ według art. 8 ust. 1 przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału).

Kamil Wywiał – asystent prawnika

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dn. 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2086 ze zm.
  2. Ustawa z dn. 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 z późn. zm.
  3. Ustawa z dn. 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. z 2018 r. poz. 2174 z późn. zm.