„Zgodnie z art. 46 punkt 1 podpunkt 2 ustawy o lasach – leśniczemu i nadleśniczemu należy się bezpłatne mieszkanie. Ten sam art. 46 punkt 3 głosi, że jeśli brak takiego mieszkania to należy się pracownikom na tych stanowiskach równoważnik pieniężny. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17.12.2009 r. par. 2 pkt 1 głosi, że taki równoważnik należy się po złożeniu wniosku.
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20092211751. Czy jeśli leśniczy złoży takie podanie to należy mu się ten równoważnik dopiero od dnia jego złożenia? Czy też od czasu nastania zobowiązania? Czyli jeśli złożył dopiero po roku taki wniosek to czy nadleśnictwo powinno zapłacić mu za ten rok wstecz? Czy też tylko od dnia złożenia? Znalazłem kilka wyroków dotyczącym innych służb, ale nie wiem czy są obowiązujące dla Lasów Państwowych. np: czasu nastania zobowiązania? Czyli jeśli złożył dopiero po roku taki wniosek to czy nadleśnictwo powinno zapłacić mu za ten rok wstecz? Czy też tylko od dnia złożenia? Znalazłem kilka wyroków dotyczącym innych służb, ale nie wiem czy są obowiązujące dla Lasów Państwowych. np:
https://mojeprawo.io/orzeczenia/sa/14823
https://nszzp.pl/aktualnosci-prawne/dgp-policjant-otrzyma-pieniadze-brak-mieszkania/
Artykuł 46 ust. 1 pkt 2 ustawy o lasach stanowi, że „pracownicy Służby Leśnej przy wykonywaniu czynności służbowych korzystają z ochrony prawnej, przewidzianej w przepisach prawa karnego dla funkcjonariuszy publicznych, a ponadto mają prawo do bezpłatnego mieszkania, jeżeli stanowisko oraz charakter pracy związane są z koniecznością zamieszkania w miejscu jej wykonywania.” Z kolei według ust. 3 ww. przepisu ustawy – „w razie braku mieszkań będących w zarządzie Lasów Państwowych na potrzeby, o których mowa w ust. 1 pkt 2, pracownikowi przysługuje równoważnik pieniężny.” Natomiast w ust. 4 art. 46 ustawy czytamy, że minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, stanowiska w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny, o którym mowa w ust. 3, oraz sposób i tryb przyznawania i zwalniania tych mieszkań, ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego, mając na uwadze właściwe wykonywanie zadań przypisanych pracownikom Służby Leśnej.”
Jednocześnie, według § 1-2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny, oraz sposobu i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań, a także ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego – „bezpłatne mieszkanie, o którym mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy o lasach, albo równoważnik pieniężny, o którym mowa w art. 46 ust. 3 ustawy o lasach, przysługuje pracownikowi Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe zaliczanemu do Służby Leśnej, zatrudnionemu na stanowisku nadleśniczego albo leśniczego, zwanemu dalej „pracownikiem”. Bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny przyznaje się po złożeniu przez pracownika wniosku zawierającego imię i nazwisko pracownika, miejsce i datę zatrudnienia na stanowisku, na którym przysługuje bezpłatne mieszkanie, liczbę członków rodziny pracownika, pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, zwanych dalej „członkami rodziny”, oraz stopień ich pokrewieństwa albo powinowactwa, a w przypadku dzieci także datę ich urodzenia.”
Dokonując interpretacji art. 46 ust. 1 punkt 2 ustawy o lasach uznać trzeba, że bezpłatne mieszkanie przysługuje pracownikowi tylko wtedy, gdy zajmuje odpowiednie stanowisko i charakter jego pracy wymusza zamieszkanie w miejscu jej wykonywania. Przy czym sformułowanie „konieczność zamieszkania w miejscu jej wykonywania” można rozumieć w ten sposób, że bezpłatne mieszkanie należy się tylko wtedy, kiedy uprawniony pracownik nie zamieszkuje w miejscu wykonywania pracy i aby ją prawidłowo wykonywać – powinien zmienić miejsce zamieszkania. Tym samym obowiązek zapewnienia bezpłatnego mieszkania nie ciąży na jednostce zatrudniającej pracownika, jeżeli uprawniony pracownik już mieszka w miejscu wykonywania pracy lub nie musi zmieniać miejsca zamieszkania na potrzeby realizacji swych obowiązków służbowych.
Z dalszych zapisów ustawy wynika, że w razie braku mieszkań będących w zarządzie Lasów Państwowych pracownikowi przysługuje równoważnik pieniężny, który to przyznany jest dopiero po złożeniu przez pracownika wniosku zawierającego stosowne informacje, a wypłacany jest co miesiąc wraz z wynagrodzeniem za pracę, o czym w § 8 ust 2 ww. rozporządzenia. Ocenę czy pracownikowi uprawnienie do równoważnika pieniężnego za brak mieszkania należy dokonywać wyłącznie w oparciu o przepisy przedmiotowej ustawy, z której wynika, że nabycie prawa do omawianego równoważnika uzależnione jest od spełnienia dwóch przesłanek, a mianowicie posiadania prawa do otrzymania bezpłatnego mieszkania w miejscu wykonywania pracy oraz nieposiadania przez pracownika (członków jego rodziny) odpowiedniego lokalu mieszkalnego w miejscu wykonywania pracy.
Z literalnego brzmienia obowiązujących przepisów wynika zatem, że nie istnieją podstawy prawne aby naliczyć i wypłacić uprawnionemu pracownikowi równoważnik pieniężny przed złożeniem odpowiedniego wniosku o jego przyznanie i w dalszej konsekwencji o jego wypłacanie, bowiem jego przyznanie nie następuje z urzędu tylko na wniosek. Jednakże, Czytelnik postawił pytanie – czy jeśli pracownik złożył dopiero po roku taki wniosek to czy nadleśnictwo powinno zapłacić mu za ten rok wstecz? Czy też tylko od dnia złożenia?
Można zadać pytanie dlaczego uprawniony pracownik złożył wniosek dopiero po roku? Nie ma w tym zakresie żadnych informacji. Dlatego udzielenie odpowiedzi jest utrudnione, a wręcz niemożliwe, bowiem jest uzależnione od wskazania okoliczności faktycznych, które spowodowały ów problem. Ani przepisy ustawy ani rozporządzenia nie regulują kwestii, o których mowa w problematycznym pytaniu.
Wg Autora – brak podstaw prawnych do żądania „nadpłacenia” świadczenia w postaci równoważnika pieniężnego za okres sprzed złożenia wniosku o jego wypłacanie. Moim zdaniem, zawarte w pytaniu argumenty dotyczące wyłącznie jednej strony stosunku pracy tj. pracownika, bez jednoczesnego podania w tej kwestii stanowiska pracodawcy nie oddaje w pełni obiektywnego spojrzenia na problem. Trudno jest więc w tym zakresie zająć jednoznaczne stanowisko.
Raz jeszcze podkreślę, że obecnie obowiązujące przepisy prawa nie regulują kwestii „nadpłacenia” przedmiotowego świadczenia, jednakże jeśli pracownik uważa zasadność w jego dochodzeniu winien wystąpić do pracodawcy z wezwaniem o jego wypłacenie. Jeśli w wyniku jego otrzymania pracodawca zająłby negatywne stanowisko, istnieje wówczas możliwość ewentualnego wystąpienia do sądu powszechnego z żądaniem zapłaty przedmiotowego świadczenia za sporny okres.
Paweł Nowak – prawnik prawa pracy i prawa oświatowego
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 28.09.1991 r. o lasach – Dz.U. z 2020 r. poz. 6 ze zm.
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 17.10.2009 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny, oraz sposobu i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań, a także ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego – Dz.U. z 2009 r. Nr 221, poz. 1751.
