„Stworzyłam własną grę edukacyjną/rodzinną. Nie ma żadnej podobnej na rynku. Jak zadbać o moje prawa autorskie? Gra ma być dostępna w sprzedaży internetowej jak i w księgarniach.”
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, iż prawa autorskie dzielą się na osobiste i majątkowe. Autorskie prawa osobiste, zgodnie z …
(…) art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
- autorstwa utworu;
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Zatem autorskie prawa osobiste są niezbywalne
Z kolei zakres autorskich praw majątkowych sprowadza się do tego, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Co do tego rodzaju praw możliwe jest zawieranie umów dotyczących przeniesienia autorskich praw majątkowych lub korzystania z autorskich praw majątkowych.
Zgodnie z art. 41 w/w ustawy, umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia.
W myśl art. 43 w/w ustawy jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.
Jeżeli chodzi o dostępność gry stworzonej przez Czytelnika w sprzedaży internetowej i księgarniach konieczne jest zawarcie stosownych umów o przeniesieniu autorskich praw majątkowych. Umowa taka wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 53 cyt. ustawy).
Twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na swoje istotne interesy twórcze
Zgodnie z art. 57 ww. ustawy, jeżeli nabywca autorskich praw majątkowych lub licencjobiorca, który zobowiązał się do rozpowszechniania utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania w umówionym terminie, a w jego braku – w ciągu dwóch lat od przyjęcia utworu, twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć i domagać się naprawienia szkody po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu, nie krótszego niż sześć miesięcy. Jeżeli wskutek okoliczności, za które nabywca lub licencjobiorca ponosi odpowiedzialność, utwór nie został udostępniony publiczności, twórca może się domagać, zamiast naprawienia poniesionej szkody, podwójnego wynagrodzenia w stosunku do określonego w umowie o rozpowszechnienie utworu, chyba że licencja jest niewyłączna.
W myśl art. 58 w/w ustawy, jeżeli publiczne udostępnienie utworu następuje w nieodpowiedniej formie albo ze zmianami, którym twórca mógłby słusznie się sprzeciwić, może on po bezskutecznym wezwaniu do zaniechania naruszenia odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia określonego umową. Ponadto twórcy przysługuje tzw. nadzór autorski przed rozpowszechnieniem utworu.
Należy pamiętać, że umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej. W braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji (art. 64 i 65 ww. ustawy).
Oczywiście twórcy przysługuje ochrona zarówno osobistych, jak i majątkowych praw autorskich
Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny (art. 78 § 1 w/w ustawy).
W art. 79 omawianej ustawy zawarto katalog roszczeń związanych z majątkowymi prawami autorskimi. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
- zaniechania naruszania;
- usunięcia skutków naruszenia;
- naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
- wydania uzyskanych korzyści.
Warto również pamiętać, że ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej m.in. za przywłaszczenie autorstwa, zniekształcenie utworu, za rozpowszechnianie utworu bez pozwolenia czy za nielegalne utrwalanie oraz zwielokrotnianie przedmiotów praw autorskich.
Reasumując, twórca ma zapewnioną ochronę na podstawie przepisów prawa zarówno na polu cywilnym, jak i karnym. Należy pamiętać, że przestępstwa popełnione na szkodę twórcy są ścigane na wniosek pokrzywdzonego, natomiast poszkodowany twórca występuje jako strona powodowa w postępowaniu cywilnym. Nie mniej istotne jest zawieranie umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych czy udzielenie licencji celem ustalenia i zagwarantowania swoich praw przez twórcę.
Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat
Podstawa prawna:
Ustawa z dn. 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – Dz.U. z 2019 r. poz. 1231.
