Pracownicy: Bony na posiłki profilaktyczne, a obowiązek ich opodatkowania

143

„Mamy dylemat odnośnie pobierania podatku od wydawanych przez pracodawcę bonów na zakup towarów w celu sporządzenia posiłków profilaktycznych. Bo z jednej strony: Posiłki profilaktyczne wyjaśnienie – kwestia wydatku energetycznego PUZP (Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy) dla pracowników PGL LP – Rozdział : Bezpieczeństwo i Higiena Pracy § 13 1. W okresie od 1 listopada do 31 marca – posiłki profilaktyczne przysługują wszystkim pracownikom wykonującym pracę na wolnym powietrzu przez okres minimum 4 godzin dziennie. 2. Wykaz prac, których wykonywanie uprawnia do otrzymywania posiłków profilaktycznych przez okres całego roku zawiera załącznik nr 2 do Układu. Przypominam, że PUZP obowiązuje we wszystkich jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych (dotyczy wszystkich pracowników).

W przywołanych zapisach nic nie mówi się o uzależnieniu wydawania posiłków profilaktycznych od wydatku energetycznego (o tym mówi rozp. RM z dn. 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, ale to dotyczy innych zakładów pracy, które w odróżnieniu do Lasów Państwowych nie mają układów zbiorowych pracy, albo jeżeli nawet mają układ zbiorowy to nie ma tam zapisów dotyczących posiłków profilaktycznych, korzystniejszych dla pracowników niż te wynikające z rozporządzenia).

Kwestia dotycząca wątpliwości czy mogą być bony zamiast posiłków? Rozporządzenie RM z dn. 12.06.2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Na podstawie art. 232 ustawy – Kodeks pracy zarządza się, co następuje:

– § 1. W rozporządzeniu Rady Ministrów z dn. 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. poz. 279) w § 2 ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Pracodawca zapewnia pracownikowi możliwość spożycia posiłku w czasie pracy w inny sposób niż wydanie jednego dania gorącego, w szczególności przez przekazanie produktów umożliwiających przygotowanie posiłku we własnym zakresie lub bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie takich produktów lub posiłku, jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych nie ma możliwości wydawania pracownikowi posiłku w tej formie.”

– § 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Mam nadzieję, że przywołane Rozporządzenie wyjaśnia wątpliwości na temat legalności stosowania bonów (wystarczy w zarządzeniu nadleśniczego przywołać ten przepis). Kwestia podatków (czy należy obciążyć pracownika za wydanie mu bonów żywieniowych). Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U.2019.1387) Rozdział 3 Zwolnienia przedmiotowe Art. 21. 1. Wolne od podatku dochodowego są: 11 b) wartość otrzymanych przez pracownika od pracodawcy bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do uzyskania na ich podstawie posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych. Wszystkie przytoczone przepisy są to kopie zapisów: PUZP, Rozporządzenia Rady Ministrów, Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych. Wystarczy te przepisy przywołać w Zarządzeniu Nadleśniczego w sprawie wydawania posiłków profilaktycznych i napojów. Mamy tym samym rozstrzygnięte że:

– można wydać bony zamiast posiłków, że nie trzeba badać wydatku energetycznego, że nie trzeba płacić podatku dochodowego należy tylko czytać przepisy ze zrozumieniem. I na tym można by zakończyć, ale jednak pracodawca wystąpił o interpretację ww. zwolnienia i uzyskał informację, że ze względu na brak możliwości kontroli, na co zostały wydane faktycznie środki zgromadzone na karcie (np. na paliwo) istnieje taka interpretacja, że należy płacić podatek dochodowy. Czy słusznie pracodawca potrąca nam podatek od ww. bonów?”

W mojej ocenie pracodawca opisany w pytaniu niesłusznie potrąca wartość podatku od bonów żywnościowych.

Na wstępie wymaga podkreślenia fakt, że przedmiotowy stan faktyczny przedstawiony w pytaniu jak i wiele innych z zakresu szerokiego prawa pracy budzi wątpliwości natury interpretacyjnej. Co więcej, opinia …

(…) Autora nie jest wiążąca. Niemniej jednak odnosząc się do przedstawionego problemu i na jego tle postawionego pytania jak również w sposób zdroworozsądkowy chcąc udzielić na nie odpowiedzi to uważam, że organ podatkowy, na który jak rozumiem powołuje się ów pracodawca dokonuje w swoim stanowisku nadintepretacji obowiązujących przepisów.

Po pierwsze treść art. 21 ust. 1 pkt 11b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (u-PIT) stanowi, że „wolne od podatku dochodowego są: wartość otrzymanych przez pracownika od pracodawcy bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do uzyskania na ich podstawie posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych.”

Tymczasem według organu podatkowego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 11b ww. ustawy, konieczny jest nadzór pracodawcy nad właściwą realizacją kuponów żywnościowych przez pracowników. Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika jednoznacznie, że w przypadku braku po stronie podatnika możliwości spełnienia tych obowiązków, poprzez bezpośrednie wydanie posiłków i napojów profilaktycznych, może spełnić je zastępczo, przyznając pracownikom kupony żywnościowe. Celem regulacji jest zatem zrekompensowanie pracodawcy, poprzez przyznanie mu zwolnienia podatkowego, koniecznych wydatków poniesionych na realizację wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wobec powyższego, nie ma tam słowa o konieczności dopilnowania przez pracodawcę właściwego wykorzystania przez pracowników postawionych im do dyspozycji kuponów.

Stanie na straży realizacji takich obowiązków nie leży z pewnością w kompetencjach organów podatkowych.

Powstaje zatem pytanie, w których przepisach prawa pracy (według organu podatkowego) istnieje taki obowiązek pracodawcy?

W art. 232 Kodeksu pracy, zostało użyte sformułowanie: „pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom (…) odpowiednie posiłki i napoje…”. Nie ma więc słowa o obowiązku przymuszenia do skorzystania przez pracownika z udzielonego mu posiłku.

Podążając bowiem tokiem rozumowania organu interpretacyjnego w niniejszej sprawie, pracodawca zobowiązany byłby stać nad pracownikiem podczas spożywania przez niego posiłku i dopilnować pełnej jego konsumpcji.

Również orzecznictwo sądowe, w tym Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dn. 13.12.2017 r. podzielił stanowisko Trybunału wyrażone w wyroku z dn. 18.07.2013 r., (sygn. akt: SK 18/09), zgodnie z którym: „Tym bardziej za niedopuszczalne uznać trzeba (…) rozszerzające stosowanie jednoznacznych przepisów podatkowych, gdyby miało to na celu zwiększenie obowiązków podatkowych” – (sygn. akt: SK 48/15).

Paweł Nowak – prawnik prawa pracy i prawa oświatowego

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dn. 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 z późn. zm.
  2. Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy – tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.
  3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów – Dz.U. z 1996 r. poz. 279 ze zm.