Ocena pracy dyrektorów szkół, przedszkoli i placówek

580

Zasady oceniania pracy dyrektorów szkół, przedszkoli i placówek, w tym placówek doskonalenia nauczycieli oraz publicznych kolegiów pracowników służb społecznych, zostały określone w przepisach KN, a w kwestiach szczegółowych ustawa ta odsyła do rozp. MEN z dn. 19.08.2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1625).

Przepisów ww. rozp. nie stosuje się do dyrektorów szkół i placówek artystycznych, ani też do dyrektorów zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – ocena pracy tych dyrektorów dokonywana jest według odrębnych przepisów, wydanych przez MKiDN i MS.

Kryteria oceny pracy

Zgodnie z art. 6a ust. 1f KN ocena pracy dyrektora szkoły dotyczy stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6 i art. 7 KN oraz w art. 68 ust. 1, 5 i 6 u.p.o., a w przypadku realizowania przez dyrektora szkoły zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych – także obowiązków określonych w art. 42 ust. 2 oraz w art. 5 u.p.o.

Na ocenę pracy dyrektora szkoły nie mogą mieć wpływu jego przekonania religijne i poglądy polityczne, a także odmowa wykonania przez niego polecenia służbowego, gdy odmowa taka wynikała z uzasadnionego przekonania, że wydane polecenie było sprzeczne z dobrem ucznia albo dobrem publicznym.

Dyrektor kieruje szkołą i jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej. Ponadto sprawuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą uczącą się w szkole.

W myśl art. 6 KN dyrektor szkoły ma obowiązek:

  • rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;
  • wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;
  • dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;
  • doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły;
  • kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
  • dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

W myśl art. 7 ust. 2 KN dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za:

  • dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły;
  • realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę;
  • tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków;
  • zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu zawodowym;
  • zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych;
  • zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Ponadto cały katalog obowiązków spoczywających na dyrektorze szkoły określony został w art. 68 ust. 1 pkt 1–12, ust. 5 i 6 u.p.o. Są to m.in. kierowanie działalnością szkoły oraz reprezentowanie jej na zewnątrz, dysponowanie środkami określonymi w planie finansowym szkoły, zapewnianie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom, realizacja zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, współpraca z osobami sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami, troska o zgodność przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych, prowadzenie spraw związanych z zatrudnianiem, zwalnianiem, nagradzaniem i karaniem nauczycieli i innych pracowników.

Kierując się powyższymi kryteriami, organy uprawnione do oceny pracy dyrektora szkoły dokonują cząstkowej oceny, tj.:

  • organ sprawujący nadzór pedagogiczny (w przypadku dyrektora placówki doskonalenia nauczycieli – kurator oświaty) – ocenia realizację obowiązków, o których mowa w art. 5 oraz art. 68 ust. 1 pkt 2 i 8 u.p.o. oraz w art. 7 ust. 2 pkt 1 i art. 42 ust. 2 KN;
  • organ prowadzący szkołę – ocenia realizację obowiązków, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 5 i 12 oraz ust. 5 u.p.o. oraz w art. 7 ust. 2 pkt 5 KN;
  • organ sprawujący nadzór pedagogiczny w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę (w przypadku gdy organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest jednocześnie organem prowadzącym szkołę – organ sprawujący nadzór pedagogiczny, a w przypadku dyrektora placówki doskonalenia nauczycieli – kurator oświaty) – ocenia realizację obowiązków, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 1, 3, 4, 6, 7 i 9–11 oraz ust. 6 u.p.o. oraz w art. 6 i art. 7 ust. 2 pkt 2–4 i 6 KN.

Zasady, terminy i tryb oceniania pracy

Organ uprawniony do oceny pracy dyrektora

W obecnym porządku prawnym, zgodnie z art. 6a ust. 6 KN, oceny pracy:

  • dyrektora szkoły,
  • nauczyciela, któremu czasowo powierzono pełnienie obowiązków dyrektora szkoły,
  • nauczyciela pełniącego w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy,

  dokonuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę. W przypadku gdy organ prowadzący szkołę jest jednocześnie organem sprawującym nadzór pedagogiczny, oceny dokonuje ten organ.

Jeżeli dyrektor, nauczyciel, któremu czasowo powierzono pełnienie obowiązków dyrektora, lub nauczyciel pełniący w zastępstwie obowiązki dyrektora przez okres co najmniej 6 miesięcy kierują placówką doskonalenia nauczycieli, to oceny ich pracy dokonuje kurator oświaty w porozumieniu z organem prowadzącym placówkę.

Do ustalenia oceny konieczna jest zatem zgoda obu uczestniczących w procesie oceniania organów: organu prowadzącego i organu sprawujący nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty). Użyta przez ustawodawcę formuła „w porozumieniu” oznacza wzajemne kontakty, których celem jest wypracowanie wspólnego stanowiska co do oceny pracy. Porozumienie jest formą współdziałania ww. organów i wymaga równego traktowania stanowisk obu organów uczestniczących w procesie oceniania.

W przypadku szkół (przedszkoli, placówek) prowadzonych przez j.s.t. kompetencje przewidziane dla organu prowadzącego szkołę wykonują – zgodnie z art. 91d pkt 3 KN – wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa.

Terminy i tryb oceniania pracy

Do oceny pracy dyrektora szkoły i ww. nauczycieli pełniących obowiązki dyrektora szkoły stosuje się odpowiednio przepisy art. 6a ust. 1, 2, 2b, 4, 8 i 8a KN oraz przepisy § 2 ust. 1, § 3 i § 4 cyt. rozp.

Oznacza to m.in., że ocena pracy może być dokonana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania poprzedniej oceny lub oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Ocena może być dokonana z inicjatywy organu sprawującego nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty) lub na wniosek samego dyrektora (nauczyciela pełniącego tę funkcję), organu prowadzącego, rady szkoły, rady rodziców.

Jak nakazuje § 2 ust. 1 cyt. rozp., jeżeli ocena pracy nie jest dokonywana na wniosek samego ocenianego, lecz z inicjatywy ww. organu lub na wniosek któregoś z ww. podmiotów, organ dokonujący oceny niezwłocznie zawiadamia ocenianego, w formie pisemnej, o rozpoczęciu tej procedury.

Organ ma maksymalnie 3 miesiące na ustalenie oceny pracy. Termin ten biegnie od dnia złożenia wniosku o ustalenie oceny, a w przypadku oceny dokonywanej z inicjatywy samego organu – od dnia powiadomienia ocenianego na piśmie o rozpoczęciu dokonywania oceny jego pracy. Do 3-miesięcznego okresu nie wlicza się: okresów usprawiedliwionej nieobecności w pracy, trwającej dłużej niż 14 dni, okresów ferii szkolnych wynikających z przepisów w sprawie organizacji roku szkolnego, a w przypadku szkół, w których nie są przewidziane ferie szkolne – okresów urlopu wypoczynkowego trwającego nieprzerwanie co najmniej 14 dni kalendarzowych.

Organ sprawujący nadzór pedagogiczny dokonuje oceny pracy po zasięgnięciu opinii rady szkoły i zakładowych organizacji związkowych działających w tej szkole. W przypadku dyrektora kolegium pracowników służb społecznych zasięga się również opinii rady programowej. Wszystkie te opinie – zgodnie z § 7 ust. 2 i 3 cyt. rozp. – są wyrażane w formie pisemnej, w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy. Opinie zawierają uzasadnienie.

Projekt oceny pracy i ocena końcowa

Zgodnie z art. 6a ust. 4 KN ocena pracy ma charakter opisowy i kończy się stwierdzeniem uogólniającym w czterostopniowej skali ocen: wyróżniająca, bardzo dobra, dobra, negatywna.

Przed ustaleniem oceny pracy organ ma obowiązek zapoznać dyrektora (nauczyciela pełniącego tę funkcję) z projektem oceny oraz wysłuchać jego uwag i zastrzeżeń. Na wniosek ocenianego może być przy tym obecny przedstawiciel wskazanej przez niego zakładowej organizacji związkowej. Ponadto dyrektor (pełniący tę funkcję nauczyciel) może zgłosić uwagi i zastrzeżenia do projektu oceny pracy w formie pisemnej – w terminie 5 dni roboczych od dnia zapoznania się z projektem oceny.

Po ustaleniu oceny pracy dyrektor (nauczyciel pełniący tę funkcję) otrzymuje kartę oceny pracy zawierającą ocenę, jej uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości złożenia wniosku o ponowne ustalenie oceny. Organ doręcza ocenionemu oryginał karty (wymogi dotyczące sporządzania karty określa § 4 ust. 2 cyt. rozp.), a jej kopię włącza się do akt osobowych ocenionego.

Przy dokonywaniu oceny pracy do doręczeń stosuje się odpowiednio przepisy art. 39, art. 42, art. 43, art. 44, art. 46 i art. 47 ustawy z dn. 14.06.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t. jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257, z późn. zm.).

Wniosek o ponowne ustalenie oceny pracy

Zgodnie z art. 6a ust. 9 pkt 2 KN od ustalonej oceny pracy, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia, dyrektorowi szkoły, nauczycielowi, któremu czasowo powierzono pełnienie obowiązków dyrektora szkoły, oraz nauczycielowi pełniącemu w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy – przysługuje prawo złożenia wniosku o ponowne ustalenie oceny jego pracy do organu, który tę ocenę ustalił.

Powyższe uprawnienie przysługuje także dyrektorowi placówki doskonalenia nauczycieli, nauczycielowi, któremu czasowo powierzono pełnienie obowiązków dyrektora placówki doskonalenia nauczycieli, oraz nauczycielowi pełniącemu w zastępstwie obowiązki dyrektora placówki doskonalenia nauczycieli przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Wniosek o ponowne ustalenie oceny pracy rozpatruje zespół oceniający powołany przez organ, który tę ocenę ustalił. Szczegóły określono w przepisach wykonawczych.

Zgodnie z § 8 ust. 1 cyt. rozp. wniosek dyrektora szkoły o ponowne ustalenie oceny pracy rozpatruje powołany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny zespół oceniający w składzie:

  • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jako przewodniczący zespołu;
  • przedstawiciel organu prowadzącego;
  • przedstawiciel rodziców wchodzący w skład rady szkoły, a w szkole, w której rada szkoły nie została powołana – przedstawiciel rady rodziców; tego przepisu nie stosuje się w szkołach, w których nie tworzy się rad rodziców;
  • nauczyciel-doradca metodyczny lub nauczyciel-konsultant – powołany na wniosek ocenianego dyrektora szkoły;
  • przedstawiciel zakładowej organizacji związkowej wskazanej przez ocenianego dyrektora szkoły – powołany na jego wniosek.

W przypadku dyrektora kolegium pracowników służb społecznych wniosek o ponowne ustalenie oceny pracy rozpatruje zespół oceniający, powołany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w składzie:

  • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jako przewodniczący zespołu;
  • przedstawiciel organu prowadzącego;
  • przedstawiciel uczelni sprawującej opiekę naukowo-dydaktyczną nad kolegium – wskazany przez rektora;
  • przedstawiciel rady programowej kolegium;
  • przedstawiciel zakładowej organizacji związkowej wskazanej przez ocenianego dyrektora – powołany na jego wniosek.

Z kolei wniosek o ponowne ustalenie oceny pracy dyrektora placówki doskonalenia nauczycieli rozpatruje zespół oceniający, powołany przez kuratora oświaty, w składzie:

  • przedstawiciel kuratora oświaty, jako przewodniczący zespołu;
  • przedstawiciel organu prowadzącego;
  • przedstawiciel zakładowej organizacji związkowej wskazanej przez ocenianego dyrektora – powołany na jego wniosek.

W przypadku gdy organ prowadzący szkołę jest jednocześnie organem sprawującym nadzór pedagogiczny, w skład zespołu oceniającego wchodzi dwóch przedstawicieli organu sprawującego nadzór pedagogiczny, z których jednego wyznacza się na przewodniczącego zespołu.

W skład zespołu oceniającego nie mogą wchodzić osoby, które uczestniczyły w dokonywaniu oceny pracy, od której dyrektor szkoły się odwołuje.

Zespół oceniający rozpatruje wniosek o ponowne ustalenie oceny pracy po uprzednim wysłuchaniu dyrektora. Organ, który powołał zespół oceniający, nie później niż na 5 dni roboczych przed terminem posiedzenia zespołu, na którym dyrektor ma zostać wysłuchany, zawiadamia dyrektora o tym posiedzeniu. Niestawienie się dyrektora, mimo prawidłowego zawiadomienia, nie wstrzymuje rozpatrywania wniosku przez zespół oceniający i wydania rozstrzygnięcia.

Rozstrzygnięcia zespołu oceniającego podejmowane są zwykłą większością głosów w głosowaniu jawnym w obecności co najmniej 2/3 członków zespołu. W przypadku równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego zespołu. Zespół oceniający sporządza pisemne uzasadnienie rozstrzygnięcia. Rozstrzygnięcie zespołu oceniającego oraz jego uzasadnienie podpisuje przewodniczący zespołu.

Organ sprawujący nadzór pedagogiczny (lub kurator oświaty w przypadku placówek doskonalenia nauczycieli), w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o ponowne ustalenie oceny pracy, po rozpatrzeniu tego wniosku przez zespół oceniający, podejmuje decyzję, tj.:

  • podtrzymuje ocenę pracy dyrektora, albo
  • uchyla ocenę pracy dyrektora oraz ustala nową ocenę pracy, albo
  • uchyla ocenę pracy dyrektora i przekazuje sprawę do ponownego ustalenia oceny pracy, jeżeli ocena ta została dokonana z naruszeniem prawa.

W przypadku podjęcia rozstrzygnięcia polegającego na uchyleniu oceny pracy dyrektora oraz ustaleniu nowej oceny pracy – do ustalenia nowej oceny pracy stosuje się przepisy § 4 ust. 2 i 3 cyt. rozp. (dotyczące karty oceny pracy).

Ocena pracy ustalona w wyniku wniosku o ponowne ustalenie oceny pracy jest ostateczna (nie przysługuje od niej kolejne odwołanie). Ocena ta jest sporządzana w formie pisemnej i zawiera uzasadnienie.

Negatywna ocena pracy jako podstawa odwołania dyrektora bez wypowiedzenia

Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. b u.p.o. organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce, odwołuje nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w razie ustalenia negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań wymienionych w art. 57 ust. 2 u.p.o. w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli – bez wypowiedzenia.

W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że wystarczającą przesłanką do odwołania dyrektora jest negatywna ocena cząstkowa – ustalona albo w zakresie spraw administracyjno-finansowych (zadania wymienione w art. 57 ust. 2 u.p.o.), albo w zakresie pozostałych obowiązków i zadań dyrektora, albo w obu tych obszarach łącznie.

Regulacja art. 66 u.p.o. traktuje negatywną ocenę pracy dyrektora szkoły jako samodzielną podstawę do odwołania nauczyciela z tego stanowiska i wyraźnie odróżnia ją od instytucji odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia „w szczególnie uzasadnionych przypadkach”. Oznacza to, że negatywna ocena pracy nie stanowi „szczególnie uzasadnionego przypadku” w rozumieniu art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o. Zwrócił na to uwagę NSA w wyroku z dn. 19.11.2010 r. (sygn. akt I OSK 1530/10), analizując poprzedni stan prawny: Pojęcie „przypadki szczególnie uzasadnione” jest pojęciem ogólnym, niedookreślonym, lecz z pewnością nie dotyczy negatywnej oceny pracy i negatywnej oceny wykonywanych zadań przez nauczyciela, gdyż te okoliczności zostały unormowane w innym przepisie, tj. art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o systemie oświaty.

Należy podkreślić, że sąd administracyjny nie ocenia pracy dyrektora szkoły, lecz bada jedynie, czy nie było nieprawidłowości przy wydaniu opinii uzasadniającej jego odwołanie. W orzeczeniu NSA z dn. 17.06.2015 r. (sygn. akt I OSK 528/15) wskazano: Sąd administracyjny, badając zgodność z prawem zarządzenia o odwołaniu dyrektora, koncentruje się wyłącznie na ustaleniu, czy odwołanie dyrektora było poprzedzone wydaniem wobec niego negatywnej opinii oraz czy opinia ta została wydana w ramach przepisanej prawem procedury. Sąd nie ocenia zasadności oceny pracy nauczyciela.

Do kwestii proceduralnych musiał się odnieść WSA w Gdańsku, który rozpatrywał skargę dyrektorki gimnazjum odwołanej ze stanowiska w związku z negatywną oceną pracy. W uzasadnieniu orzeczenia z dn. 06.11.2014 (sygn. akt III SA/Gd 685/14) sędziowie orzekli: Sąd dostrzega, że wydanie negatywnej oceny pracy nastąpiło po upływie terminu 3 miesięcy od dnia wpływu wniosku kuratora o dokonanie tej oceny. W ocenie Sądu jest to jednak uchybienie, którego w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można zakwalifikować jako naruszenia przepisów prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania lub w inny sposób mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Zgodnie z art. 6a ust. 7 Karty Nauczyciela przy ocenie pracy dyrektora stosuje się odpowiednio art. 6a ust. 2 cyt. ustawy, zgodnie z którym ocena pracy nauczyciela powinna być dokonana w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia złożenia wniosku. W ocenie Sądu w przypadku opinii pracy dyrektora odpowiednie stosowanie przepisu art. 6a ust. 2 ustawy wskazuje, że opisany termin jest terminem instrukcyjnym o charakterze dyscyplinującym. Tryb ustalenia oceny dyrektora szkoły angażuje we współdziałanie kilka organów i jest niewątpliwie bardziej rozbudowany niż ustalenie oceny pracy nauczyciela. W odpowiedzi na skargę organ wskazał jednocześnie, że przekroczenie terminu było spowodowane działaniami i zachowaniem samej skarżącej, która utrudniała sprawne przeprowadzenie postępowania oceniającego, nie zezwalając m.in. na zwołanie rady pedagogicznej w odpowiednim terminie.