W ubiegły wtorek 21.01.2020 r. Rada Ministrów przyjęła przedłożony przez Ministra Zdrowia projekt ustawy o zawodzie farmaceuty.
Zasadniczym celem projektu jest zrealizowanie postulatów zamieszczonych w rządowym dokumencie – „Polityka Lekowa Państwa 2018-2022”, przede wszystkim w zakresie spraw związanych z usługami świadczonymi przez farmaceutów, a także regulacji w jednym akcie prawnym zasad wykonywania tego zawodu, szczególnie w zakresie uzyskiwania prawa wykonywania zawodu farmaceuty oraz w kwestii szkoleń i doskonalenia zawodowego.
Jednym z głównych postulatów przywołanego dokumentu jest rozszerzenie zakresu świadczeń udzielanych przez farmaceutów w taki sposób, aby mogli brać oni aktywny i znaczący udział w działaniach związanych z profilaktyką, promocją zdrowia i farmakoterapią, a przyjęty projekt ustawy w znacznej mierze stanowi jego realizację. Zgodnie z komunikatem Centrum Informacyjnego Rządu dzięki regulacji wzrośnie bowiem rola i pozycja farmaceutów. Poniżej zostaną przytoczone oraz omówione najważniejsze zmiany zawarte w projekcie ustawy.
Zawód farmaceuty
Według projektowanej ustawy, zawód farmaceuty będący samodzielnym zawodem medycznym, wykonywać będzie mogła osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu farmaceuty, która złożyła ślubowanie i jest wpisana do rejestru farmaceutów, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dn. 19.04.1991 r. o izbach aptekarskich – (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1419). Prawo wykonywania zawodu przyznawać będzie uchwałą okręgowa rada aptekarska właściwa ze względu na zamierzone miejsce wykonywania zawodu farmaceuty, po spełnieniu przez daną osobę wymogu posiadania określonych w ustawie kwalifikacji.
Osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu farmaceuty ma prawo posługiwać się tytułem zawodowym „farmaceuta”, który podlega ochronie prawnej. Wśród zasad wykonywania zawodu farmaceuty podkreślono obowiązek wykonywania zawodu z należytą starannością, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy farmaceutycznej i medycznej, dostępnymi mu metodami oraz zgodnie z zasadami etyki i deontologii zawodowej.
Farmaceuta ma także obowiązek udzielać, na podstawie dostępnej wiedzy oraz informacji uzyskanych od pacjenta, pełnej i przystępnej informacji w ramach wykonywanej opieki farmaceutycznej oraz usługi farmaceutycznej, a w szczególności informować o produktach leczniczych i wyrobach medycznych, będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych oraz o ich działaniu, stosowaniu, środkach ostrożności i ewentualnych interakcjach, a także o zasadach ich przechowywania i ich utylizacji. Projekt ustawy określa także w art. 29 zakaz prowadzenia i uczestnictwa farmaceutów w reklamie produktów leczniczych skierowanej do wiadomości publicznej.
Kompetencje
Do najważniejszych zmian należą te, które związane są ze zwiększeniem zakresu zadań wykonywanych przez farmaceutów, określonych w art. 4. Przede wszystkim projekt zakłada wprowadzenie tzw. opieki farmaceutycznej – świadczenia zdrowotnego udzielanego przez farmaceutę i stanowiącego dokumentowany proces, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem prowadzącym leczenie pacjenta, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem przyjmowania leków przez pacjentów (farmakoterapia), obejmujące:
- prowadzenie konsultacji farmaceutycznych – w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta w związku ze stosowaniem produktów leczniczych, wyrobów medycznych lub środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Rozwiązanie to ma ułatwić pacjentom dostęp do rzetelnej wiedzy o farmakoterapii i ograniczyć przyjmowanie przez nich produktów lub suplementów, które nie są niezbędne w procesie leczenia;
- wykonywanie przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii, z uwzględnieniem problemów lekowych pacjenta – w celu wykrywania i rozwiązywania problemów lekowych oraz zapewnienia bezpieczeństwa w procesie farmakoterapii. Prowadzenie przeglądów lekowych ma pomóc w wykrywaniu ewentualnych niepożądanych interakcji między przyjmowanymi produktami leczniczymi lub między produktami leczniczymi a innymi produktami;
- opracowanie indywidualnego planu opieki farmaceutycznej, z uwzględnieniem problemów lekowych pacjenta – w celu określenia celów terapeutycznych możliwych do osiągnięcia przez pacjenta stosującego farmakoterapię oraz wskazania sposobów rozwiązywania wykrytych problemów lekowych, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i zdrowego trybu życia oraz profilaktyki zdrowotnej. Wskazane uprawnienie ma usystematyzować, zracjonalizować, a także zwiększyć skuteczność procesu opieki farmaceutycznej;
- wykonywanie badań diagnostycznych związanych z farmakoterapią (minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia ich wykaz) – w celu oceny skuteczności i bezpieczeństwa stosowanej przez pacjenta farmakoterapii oraz analizy problemów lekowych występujących u pacjenta, oraz proponowaniu metod i badań diagnostycznych. W ocenie projektodawcy wykonywanie prostych badań diagnostycznych przez farmaceutów zwiększy ich dostępność;
- wystawianie recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.
Co ważne, zgodnie z art. 35 projektu ustawy aptekarz (farmaceuta wykonujący zawód w aptece, punkcie aptecznym, dziale farmacji szpitalnej albo hurtowni farmaceutycznej) samodzielnie podejmuje decyzje w zakresie sprawowania opieki farmaceutycznej oraz udzielania usług farmaceutycznych, kierując się wyłącznie dobrem pacjenta i nie jest związany w tym zakresie poleceniem służbowym. Podmiot prowadzący aptekę, punkt apteczny lub dział farmacji szpitalnej jest obowiązany umożliwić aptekarzowi samodzielne podejmowanie decyzji w zakresie sprawowania opieki farmaceutycznej lub udzielania usług farmaceutycznych w zakresie, w jakim są one związane z prowadzoną przez ten podmiot działalnością.
Z kolei farmaceuci zatrudnieni w szpitalach będą mogli m.in. brać udział w pracach komitetu terapeutycznego, uczestniczyć w badaniach klinicznych, nadzorować gospodarkę produktami leczniczymi, czy zarządzać lekami i wyrobami medycznymi na oddziałach. Aktywności te mają odbywać się w porozumieniu z lekarzem prowadzącym terapie pacjenta.
Rozwój zawodowy farmaceutów
Rozdział V projektu poświęcony został regulacjom odnoszącym się do kwestii kształcenia podyplomowego. Projektodawca podkreślił, iż farmaceuta ma prawo do stałego aktualizowania wiedzy i umiejętności przez uczestnictwo w ramach kształcenia podyplomowego w:
- szkoleniu specjalizacyjnym;
- kursach kwalifikacyjnych;
- studiach podyplomowych.
Nowością w ramach form kształcenia podyplomowego są kursy kwalifikacyjne, których celem jest uzyskanie przez farmaceutę wiedzy i umiejętności do udzielania określonych świadczeń zdrowotnych lub usług farmaceutycznych wchodzących w zakres danej dziedziny farmacji lub dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia. Kursy kwalifikacyjne będą prowadzone przez jednostki szkolące i Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) na podstawie programu kursu kwalifikacyjnego. Program kursu opracowywać będzie zespół ekspertów powołany przez dyrektora CMKP, spośród osób legitymujących się doświadczeniem zawodowym i dorobkiem naukowym w zakresie dziedziny farmacji właściwej dla programu danego kursu kwalifikacyjnego. Tak opracowany program zatwierdzać będzie minister właściwy do spraw zdrowia.
Nowym rozwiązaniem jest także zawarta w art. 73 możliwość uznania dorobku naukowego lub zawodowego farmaceuty w danej dziedzinie za równoważny ze zrealizowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w tej dziedzinie.
Osoby zainteresowane powinny złożyć wniosek do dyrektora CMKP, który dokonuje weryfikacji wniosku pod kątem kompletności złożonych dokumentów, a także przekazuje go zespołowi ekspertów w celu wydania oceny merytorycznej. Skład zespołu ekspertów określony został w art. 49 § 3 projektu. Następnie dyrektor CMKP sporządza merytoryczną opinię i przekazuje ją wraz z wnioskiem do ministra właściwego do spraw zdrowia, który w drodze decyzji, uznaje lub odmawia uznania dorobku za równoważny ze zrealizowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w danej dziedzinie farmacji. Farmaceuta, który otrzymał pozytywną decyzję, będzie mógł od razu przystąpić do egzaminu specjalizacyjnego.
Projekt przewiduje także wprowadzenie płatnego urlopu szkoleniowego w wymiarze 6 dni roboczych rocznie. Uprawnienie to przysługiwać ma jednak tylko farmaceutom wykonującym zawód farmaceuty w ramach stosunku pracy w rozumieniu ustawy – Kodeks pracy oraz w ramach stosunku służbowego zgodnie z ustawą z dn. 11.09.2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 330, 730 i 1726) lub ustawą z dn. 09.04.2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1427, 1608, 1635 i 2020). Co istotne, zdaniem twórców ustawy koszty znalezienia zastępstwa wynikające z przyznania farmaceutom urlopów szkoleniowych będą niewielkie i powinny zostać sfinansowane przez pracodawców.
Minimalne normy zatrudnienia
Projektodawca przewidział również dodanie art. 87a do ustawy Prawo farmaceutyczne, którego treścią jest wprowadzenie minimalnej normy zatrudnienia w aptekach szpitalnych i działach farmacji szpitalnej. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu „projektowana norma ma na celu zwiększenie zatrudnienia farmaceutów we wskazanych jednostkach, co – w ocenie projektodawcy – przełoży się na ogólną poprawę jakości świadczonych usług”.
W myśl art. 91 ustawa, w razie jej uchwalenia wejdzie w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem niektórych przepisów, które zaczną obowiązywać w innych terminach.
Kamil Wywiał – prawnik
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 06.09.2001 r. Prawo farmaceutyczne – Dz.U. z 2019 r. poz. 499 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 19.04.1991 r. o izbach aptekarskich – Dz.U. z 2019 r. poz. 1419.
- Projekt ustawy Ministra Zdrowia z dn. 17.07.2019 r. o zawodzie farmaceuty.
oprac. \m/ \mos/
