„Na terenie gminy będą zamykane 2 szkoły podstawowe publiczne z dniem 31.08.2020 r. ze względu na ich ogromne koszty utrzymania wynikające z bardzo małej ilości uczniów. Urząd gminy rozważa powierzenie prowadzenia ww. szkół fundacji lub stowarzyszeniu rodziców i ewentualnie dopłatę do kosztów utrzymania placówek. Jakie wymogi należy spełnić, aby:
1) stworzyć fundację, stowarzyszenie prowadzące szkołę?
2) Czy niepubliczna szkoła podstawowa prowadzona przez osobę fizyczną może zmienić organ prowadzący, tj. aktualnie prowadzi szkołę osoba fizyczna, a od 01.09.2020 r. organem prowadzącym miałaby być fundacja/stowarzyszenie?
3) Czy urząd gminy może z budżetu gminy przeznaczyć część środków na funkcjonowanie szkoły prowadzonej przez fundację/stowarzyszenie?
4) Czy szkoła niepubliczna prowadzona przez fundację/stowarzyszenie może stać się szkołą rejonową? Proszę o analizę tego wątku.”
Decydują o tym przepisy …
(…) ustawy – Prawo o stowarzyszeniach. O powołaniu stowarzyszenia, które ma prowadzić szkołę, powinna zdecydować grupa co najmniej 15 osób, uchwalić jego statut i wybrać komitet założycielski. Należy wiedzieć, że wyróżnia się zasadniczo dwa rodzaje stowarzyszeń:
1) zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym, mające osobowość prawną,
2) zwykłe, nieposiadające osobowości prawnej.
Następnie stowarzyszenie trzeba zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Proces ten może zająć dłuższy czas liczony nawet w tygodniach. Stowarzyszenie musi mieć zarząd i organ kontroli wewnętrznej. Zaleca się, aby wybrać te organy również na zebraniu założycielskim (w drodze uchwały), aby czas powstawania stowarzyszenia nie wydłużał się.
Udzielając odpowiedzi na kolejne pytanie warto zwrócić uwagę na zapisy art. 168 i nast. ustawy Prawo oświatowe. Osoby prawne i osoby fizyczne mogą zakładać szkoły i placówki niepubliczne po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek. Natomiast, w mojej ocenie istotnym zapisem jest treść zawarta w ust. 14 art. 168 ww. ustawy. Mowa w nim, o tym że „w przypadku zmiany organu prowadzącego szkołę lub placówkę wniosek o zmianę danych, o których mowa w ust. 4 pkt 1, składa, nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem zmiany organu prowadzącego, osoba dotychczas prowadząca szkołę lub placówkę. W przypadku zgonu osoby fizycznej prowadzącej szkołę lub placówkę wniosek składa osoba, która została wskazana w oświadczeniu, o którym mowa w ust. 4a lub 4b, w terminie 14 dni od dnia zgonu. Zmiana organu prowadzącego następuje z dniem dokonania wpisu tej zmiany do ewidencji.”
Z powyższych przepisów, w mojej ocenie wynika możliwość, aby osoba fizyczna prowadząca dotychczas niepubliczna szkołę dokonała we wpisie zmiany organu prowadzącego, według przesłanek opisanych w przedmiotowym artykule ustawy.
Przepisy prawne określające zasady dotowania szkół i placówek niesamorządowych zostały zawarte w rozdziale 3 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Pytanie w tym zakresie wymaga doprecyzowania, bowiem co ma znaczyć kwestia przeznaczenia części środków na funkcjonowanie szkoły prowadzonej przez stowarzyszenie?
Szkoła rejonowa – to określenie nie jest pojęciem ustawowym (ustawa Prawo oświatowe nie definiuje szkoły rejonowej i nie używa tego pojęcia). I to pytanie wymagałoby rozwinięcia. Jednak ja rozumiem chodzi tutaj o skrót myślowy, że publiczne szkoły podstawowe podlegają rejonizacji, co znaczy, że dana szkoła musi przyjąć każde dziecko zamieszkałe w jej rejonie, czyli na danym obszarze (w wypadku małych miejscowości obwodem szkoły może być cała miejscowość lub nawet kilka, w dużych miastach rejon wyznacza kilkanaście ulic). Dziecko może być też na wniosek rodziców przyjęte do szkoły innej niż rejonowa (nazywana też obwodową) – wtedy decyzja o jego przyjęciu należy do dyrektora szkoły.
Jednakże warto też wrócić uwagę na zapisy art. 9 ustawy Prawo oświatowe, które stanowią o przekazaniu podmiotowi innemu niż jednostka samorządu terytorialnego w drodze umowy prowadzenia szkoły publicznej we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność przez jednostkę samorządu terytorialnego. Na podstawie umowy jednostka samorządu terytorialnego przekazuje zadanie publiczne do realizacji podmiotowi niepublicznemu np. osobie fizycznej, stowarzyszeniu. Wymaga szczególnego podkreślenia, że szkoła przekazana do prowadzenia podmiotowi niepublicznemu nie ulega likwidacji oraz nie przestaje przez to być szkołą publiczną. Jeśli w takich okolicznościach doszłoby do przekazania stowarzyszeniu prowadzenia szkoły publicznej, to w mojej ocenie mogłaby się stać szkołą tzw. rejonową.
Paweł Nowak – prawnik prawa pracy i prawa oświatowego
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.
- Ustawa z dn. 07.04.1989 r. Prawo o stowarzyszeniach – Dz.U. z 2019 r. poz. 713.
- Ustawa z dn. 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych – Dz.U. z 2017 r. poz. 2203 z późn. zm.
