Rzecznik MŚP wystąpił w maju do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.
Obowiązujące od 2 maja 2018 r. wytyczne umożliwiające ZUS przeprowadzenie weryfikacji, czy dana osoba przebywa i pracuje legalnie na terytorium UE, są zgodne z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE ze stycznia 2019 r. – informuje MRPiPS odpowiadając Rzecznikowi MŚP.
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw wystąpił w maju do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z prośbą o wyjaśnienie dotyczącego prawidłowego rozumienia i stosowania przepisu art. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo.
Resort pracy przyznał, że pojęcie legalne zamieszkanie sformułowane w art. 1 rozp. nr 1231/2010 nie jest tożsame z pojęciem zamieszkania zdefiniowanym w art. 1 lit. j) rozp. Nr 883/2004, a tym samym nie należy podczas ustalania, czy została spełniona przesłanka w postaci legalnego zamieszkania.Rzecznik wyjaśnił, że podstawą do wystosowania wniosku były wątpliwości w praktyce stosowania tego przepisu pomimo wydania w dniu 24 stycznia 2019 r. wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE.
Jak wyjaśnił resort pracy Artykuł 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231 /20 I O z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, o którego interpretację (objaśnienie prawne) zwraca się Rzecznik, stanowi podstawę prawną zastosowania wobec obywateli państw trzecich przepisów regulujących unijną koordynację systemów zabezpieczenia społecznego. Przewiduje on bowiem, że rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987 /2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.
Ponadto, w październiku 2017 r., w celu „zapoznania się z argumentami przedsiębiorców oraz przedstawienia im wyników ustaleń zaangażowanych instytucji” w siedzibie Ministerstwa odbyło się spotkanie, podczas którego omówiono „ogólne warunki przyznawania dokumentów A1 obywatelom państw trzecich oraz rozdystrybuowano przedstawicielom organizacji zrzeszających pracodawców przygotowany przez ZUS kwestionariusz dotyczący omawianego zagadnienia”. Co istotne, otrzymane w ślad za tym uwagi wskazywały, że „formularz zbyt dalece ingeruje w sprawy prywatne wnioskodawców oraz, że nie uwzględnia pełnego katalogu tytułów pobytowych, pozwalających uznać, że dana osoba legalnie przebywa na terytorium RP”.
Po uwzględnieniu uwag przedstawionych przez ZUS, sporządzono propozycję zmian – formularz US 54 otrzymał tytuł: ”Informacja o legalności zamieszkania obywatela państwa trzeciego”, zrezygnowano w nim z sekcji: sytuacja rodzinna i więzi rodzinne w Polsce, sytuacja mieszkaniowa w Polsce, sytuacja mieszkaniowa w państwie pochodzenia, sytuacja rodzinna i więzi rodzinne w państwie pochodzenia”, ponadto poszerzono katalog dokumentów uprawniających do pobytu w Polsce.
Nowo opracowane wytyczne (które obowiązują od 2 maja 2018 r.) podczas rozpatrywania wniosku cudzoziemca o poświadczenie dokumentu A1 przewidują:
- odejście od stosowania art. 11 rozp. Nr 987/2009, tj. „badania interesów życiowych”, z zastrzeżeniem sytuacji zaistnienia sporu między instytucjami;
- uwzględnienie na potrzeby postępowania poszerzonej listy tytułów pobytowych, uprawniających cudzoziemca do legalnego przebywania oraz wykonywania pracy na terytorium RP;
- uznanie rezydencji podatkowej obywatela państwa trzeciego w RP za bezwzględnie obowiązujące kryterium do uznania pobytu cudzoziemca na terytorium RP za legalny (jako drugie, obok tytułu pobytowego);
- zorganizowanie formularza w następujące sekcje informacyjne: dane osoby, adres w państwie pochodzenia, adres w państwie pobytu, dane o pobycie w Polsce, dokument uprawniający do pobytu w Polsce, charakter i specyfika wykonywanej pracy najemnej lub pracy na własny rachunek, obowiązek podatkowy, działalność niezarobkowa, inne okoliczności.
Poszerzony katalog dokumentów uprawniających do pobytu w Polsce (zgodnie z ustawą z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach) obejmuje w szczególności:
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego RP;
- zezwolenie na pobyt stały;
- zezwolenie na pobyt czasowy oraz pracę;
- wiza Schengen lub wiza krajowa (wydana w celach wskazanych w tej ustawie).
W opinii MRPiPS takie rozwiązanie dostarcza instytucji właściwej, wydającej obywatelowi państwa trzeciego dokument A1, „niezbędnych narzędzi weryfikacji „legalności” jego zamieszkania na terytorium RP, przy jednoczesnym dążeniu do realizacji sprawiedliwego traktowania obywateli państw trzecich „legalnie przebywających” na terenie państw członkowskich, tj. celu sformułowanego w art. 79 TFUE”. Jednocześnie MRPiPS zastrzegł, że „powyższe nie oznacza jednak, że instytucje państw członkowskich UE powinny całkowicie odstąpić od badania legalnego zamieszkania obywateli państw trzecich na terytorium UE”, przy czym zapewnił, że obowiązujące w tym zakresie wytyczne będą stosowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych „w zgodzie z interpretacją przyjętą przez Trybunał Sprawiedliwości UE w orzeczeniu C-477/17 Balandin”.
Należy także podkreślić, że instytucja objaśnień prawnych została uregulowana w art. 33 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646, ze zm.) i stanowi jeden z istotnych instrumentów służących wdrażaniu w życie postanowień Konstytucji Biznesu. Przewiduje on, że „właściwi ministrowie oraz organy (…) dążą do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa z zakresu działalności gospodarczej, w szczególności wydając, w zakresie swojej właściwości, z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców wyjaśnienia przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej, dotyczące praktycznego ich stosowania (objaśnienia prawne), przy uwzględnieniu w szczególności orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”.
Rzecznik MŚP prosił także o wskazanie, że dla spełnienia wymogu „legalnego zamieszkania” nie ma znaczenia ani długość obecności obywatela państwa trzeciego w Polsce (lub innym państwie członkowskim), ani fakt, że obywatel ten zachowuje zwykły ośrodek swych interesów życiowych w państwie trzecim – zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-477/17 Balandin, które przesądziło, że w rozumieniu rozporządzenia 1231/2010 pojęcie „legalnego zamieszkania” znaczy jedynie to, że obywatele ci przebywają zgodnie z prawem na terytorium danego państwa członkowskiego. W uzasadnieniu wniosku Rzecznik MŚP podał przykład odmowy wydania zaświadczenia A1 obywatelowi Ukrainy, legalnie zamieszkałemu i zatrudnionemu w Polsce, z argumentacją, że nie jest on powiązany z Polską przez okres dostatecznie długi i w sytuacji oddelegowania do pracy na terytorium Czech lub Niemiec, mógłby nie wiedzieć, czy podlega instytucji ubezpieczeniowej w Polsce, Czechach czy Niemczech.
Biuro Rzecznika MŚP wystosowało w tej sprawie pismo do Prezes ZUS z wnioskiem o przekazanie objaśnienia prawnego, wydanego przez MRPiPS, pracownikom Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, celem zapewnienia jego stosowania w procedowanych sprawach.
źródło: rzecznikmsp.gov.pl
