Likwidacja szkoły lub placówki publicznej
W myśl art. 89 ust. 3 u.p.o. szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez j.s.t. może zostać zlikwidowana po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty, a w przypadku publicznej szkoły artystycznej prowadzonej przez j.s.t. – po uzyskaniu pozytywnej opinii MKiDN. Opinia kuratora oświaty lub MKiDN jest wydawana w drodze postanowienia, na które przysługuje odpowiednio:
- zażalenie do MEN – w przypadku postanowienia wydanego przez kuratora oświaty;
- wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez MKiDN – w przypadku postanowienia wydanego przez tego ministra.
Opinia, o której wyżej mowa, jest wydawana w ciągu 30 dni od dnia doręczenia kuratorowi oświaty, a w przypadku publicznej szkoły artystycznej prowadzonej przez j.s.t. – MKiDN, wystąpienia j.s.t. o wydanie tej opinii.
Szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez osobę prawną inną niż j.s.t. lub osobę fizyczną może zostać zlikwidowana za zgodą organu, który udzielił zezwolenia na jej założenie. Wydanie takiej zgody skutkuje cofnięciem zezwolenia na założenie i prowadzenie szkoły, co jest równoznaczne z postawieniem szkoły w stan likwidacji.
Obowiązki organu prowadzącego szkołę
Zgodnie z art. 89 ust. 1 u.p.o. szkoła publiczna może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez organ prowadzący szkołę, po zapewnieniu przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie. Organ prowadzący ma obowiązek, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły rodziców uczniów, a w przypadku uczniów pełnoletnich – tych uczniów, właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy j.s.t. właściwej do prowadzenia szkół danego typu.
Szkoła w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich oraz szkoła przy zakładzie karnym lub areszcie śledczym może zostać zlikwidowana w każdym czasie, po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole (art. 89 ust. 2 u.p.o.).
Terminem likwidacji szkoły publicznej (w tym przedszkola) jest obligatoryjnie koniec roku szkolnego, czyli dzień 31 sierpnia. Likwidacja przebiega w dwóch etapach. Pierwszy obejmuje podjęcie uchwały
o zamiarze likwidacji szkoły (tzw. uchwały intencyjnej) i zawiadomienie o tym fakcie – co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji (czyli do końca lutego) – rodziców (lub pełnoletnich uczniów), kuratora oświaty i organu wykonawczego j.s.t. właściwej do prowadzenia szkół danego typu. Powiadomienie rodziców o zamiarze likwidacji szkoły jest traktowane jako czynność materialno-techniczna, która pośrednio wywołuje skutki prawne. Uchybienia w zakresie powiadomienia prowadzą do nieważności uchwały o likwidacji, a przykładem takiego uchybienia jest udzielenie stosownych informacji po upływie terminu przewidzianego ustawą. Obowiązek poinformowania rodziców istnieje bez względu na tryb likwidacji szkoły – istnieje zatem także wtedy, gdy likwidacja przyjmuje np. postać wygaszania. Informacje muszą zostać skierowane do każdego rodzica i muszą do niego skutecznie dotrzeć. Obowiązku poinformowania rodziców indywidualnie nie można zatem zrealizować, nagłaśniając likwidację w lokalnej społeczności. Oznacza to także, że jeżeli oboje rodzice dziecka korzystają z praw rodzicielskich, powiadomienie tylko jednego z nich nie będzie w świetle prawa wystarczające. Skutki ewentualnego zaniechania są bardzo poważne, ponieważ pominięcie choćby jednego rodzica któregokolwiek z uczniów sprawia, że uchwała w sprawie likwidacji szkoły jest nieważna. Jak już zauważono, doręczenie musi być skuteczne. Informacja o likwidacji powinna zostać skierowana imiennie do konkretnego rodzica i musi do niego dotrzeć. Doręczenie odbywa się najczęściej: za pośrednictwem pracowników urzędu (np. gminy), drogą pocztową, w trakcie spotkania z rodzicami. W celach dowodowych doręczenie powinno mieć miejsce za pokwitowaniem.
Drugi etap procesu likwidacyjnego to podjęcie właściwej uchwały w sprawie likwidacji szkoły. Uprawnienia do podejmowania ww. działań przysługują organowi stanowiącemu j.s.t. (odpowiednio: radzie gminy, radzie powiatu lub sejmikowi województwa). Niedopuszczalne jest delegowanie tej kompetencji na inny organ (np. wykonawczy). Uchwały o zamiarze likwidacji szkoły oraz o likwidacji szkoły są aktami prawa miejscowego i podlegają konsultacji ze związkami zawodowymi (uchwała NSA z dn. 29.11.2010 r., sygn. I OPS 2/10). Organ stanowiący j.s.t. musi więc przedłożyć do zaopiniowania statutowym organom związków zawodowych przynajmniej jedną z tych uchwał (oczywiście jej projekt). Zdaniem NSA szczególnie istotne jest poddanie opiniowaniu projektu uchwały o zamiarze likwidacji, ponieważ na tym etapie opinia związków zawodowych może mieć znacznie większe znaczenie niż w przypadku uchwały o likwidacji, gdy o planowanych działaniach są już poinformowani rodzice, a organ prowadzący nierzadko dysponuje pozytywną opinią kuratora oświaty. Zawiadomienie o zamiarze likwidacji uznaje się za skuteczne, jeżeli dotarło do wszystkich osób i organów, które powinny zostać poinformowane. Zawiadomienie kuratora wymaga formy pisemnej oraz przekazania mu tekstu uchwały intencyjnej wraz z uzasadnieniem. Kurator oświaty wydaje opinię (pozytywną lub negatywną) i jest ona wiążąca dla organu prowadzącego. Opinia kuratora ma formę pisemną oraz zawiera uzasadnienie wskazujące motywy określonego stanowiska tego organu.
Przekazanie dokumentacji likwidowanej szkoły
Dokumentację zlikwidowanej szkoły publicznej przekazuje się organowi prowadzącemu, z wyjątkiem dokumentacji przebiegu nauczania, którą przejmuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w terminie jedne-go miesiąca od dnia zakończenia likwidacji (art. 89 ust. 6 u.p.o.). Dokumentacja przekazywana organowi prowadzącemu obejmuje m.in. dokumentację dotyczącą organizacji szkoły i działalności jej organów (np. statut szkoły, zmiany do statutu, zarządzenia dyrektora, protokoły rady szkoły, rady rodziców).
Zgodnie z art. 89 ust. 7 u.p.o. osoba prawna niebędąca j.s.t. lub osoba fizyczna likwidująca szkołę publiczną zobowiązana jest przekazać dokumentację likwidowanej szkoły właściwemu organowi j.s.t. uprawnionemu do prowadzenia szkół i placówek publicznych odpowiednio danego typu lub rodzaju. Oznacza to, że dokumentację publicznej szkoły niesamorządowej (w tym także dokumentację przebiegu nauczania) przechowuje nie organ prowadzący tę szkołę, tylko organ, który udzielił zezwolenia na założenie szkoły, a potem zgody na jej likwidację.
Odpowiednie stosowanie przepisów do placówek
Zgodnie z art. 89 ust. 8 u.p.o. przepisy dotyczące likwidacji szkoły oraz postępowania z dokumentacją stosuje się odpowiednio do placówek publicznych, z wyjątkiem warunku o likwidacji z końcem roku szkolnego. Oznacza to, że organ prowadzący placówkę może postanowić o jej likwidacji w każdym momencie roku szkolnego.
Odpowiednie stosowanie przepisów w razie przekształcenia
Przepisy o likwidacji (art. 89 ust. 1–8 u.p.o.) oraz przepisy dotyczące zakładania szkół i placówek publicznych (art. 88 u.p.o.), omówione w pkt 1 tego rozdziału, stosuje się odpowiednio w przypadku przekształcenia szkoły lub placówki. Przez „przekształcenie” należy rozumieć m.in. częściową likwidację szkoły (placówki), natomiast nie jest przekształceniem rozwiązanie zespołu szkół, ani też połączenie dwóch oddziałów w przypadku zmniejszenia się liczby uczniów.
Możliwość przeniesienia kształcenia w danym zawodzie
Zgodnie z art. 89 ust. 10 u.p.o. organ prowadzący szkołę (placówkę) może przenieść kształcenie w określonym zawodzie z tej szkoły lub placówki do innej szkoły tego samego typu lub innej placówki tego samego rodzaju prowadzonej przez ten organ. Organ prowadzący ma obowiązek zawiadomić o zamierzonym przeniesieniu, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem przeniesienia, kuratora oświaty i rodziców uczniów, a w przypadku uczniów pełnoletnich – tych uczniów. Z treści przepisu można wnioskować, że przeniesienie jest możliwe w każdym czasie (brak wskazania, że może to nastąpić tylko z końcem roku szkolnego).
Wyłączenie stosowania przepisów o likwidacji
Regulacji art. 89 ust. 1–8 u.p.o. nie stosuje się w razie przekazania przez j.s.t. prowadzenia szkoły publicznej osobie prawnej niebędącej j.s.t. lub osobie fizycznej. Przekazanie to jest równoznaczne z likwidacją dotychczasowej formy organizacyjno-prawnej szkoły w rozumieniu przepisów ustawy z dn. 27.08.2009 r. o finansach publicznych (t. jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 869). O procedurze przekazania szkoły – zob. pkt 1 nin. rozdz.
Przekształcenie tzw. alternatywnego przedszkola
W art. 89 ust. 13 u.p.o. przewidziano możliwość przekształcenia innej formy wychowania przedszkolnego w przedszkole z pominięciem procedury likwidacyjnej. Przepis ten stanowi, że organ prowadzący publiczne tzw. alternatywne przedszkole może przekształcić je w publiczne przedszkole – do przekształcenia nie stosuje się przepisów art. 89 ust. 1–9 u.p.o., a regulacje art. 88 u.p.o. stosuje się odpowiednio. Przez organ prowadzący, o którym mowa, należy rozumieć zarówno j.s.t., jak i osobę prawną niebędącą j.s.t. lub osobę fizyczną. Organ dokonujący przekształcenia musi (poza zmianą nazwy) dostosować funkcjonowanie dotychczasowej innej formy wychowania przedszkolnego do wymogów dotyczących przedszkola. Nakaz odpowiedniego stosowania art. 88 u.p.o. oznacza m.in. konieczność dokonania zmiany w akcie założycielskim, który określa typ, nazwę i siedzibę placówki. Zmiany aktu założycielskiego dokonuje organ założycielski (jeżeli organem prowadzącym jest gmina, rada gminy podejmuje stosowną uchwałę).
Jeżeli organem prowadzącym publiczną inną formę wychowania przedszkolnego jest osoba prawna niebędąca j.s.t. lub osoba fizyczna, jej przekształcenie w publiczne przedszkole wymaga zmiany zezwolenia na założenie tej formy. Zezwolenie wydaje właściwy organ j.s.t., której zadaniem jest prowadzenie szkół lub placówek publicznych odpowiednio danego typu lub rodzaju. W tym przypadku przepisy art. 88 ust. 4–6 u.p.o. stosuje się odpowiednio, z tym że do wniosku o zmianę zezwolenia dołącza się projekt statutu przedszkola (art. 90 ust. 3 u.p.o.).
Likwidacja szkoły lub placówki niepublicznej
Zgodnie z art. 172 ust. 4 u.p.o. osoba prowadząca szkołę lub placówkę niepubliczną może ją zlikwidować z końcem roku szkolnego. Osoba prowadząca likwidowaną szkołę lub placówkę ma obowiązek co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji zawiadomić o zamiarze i przyczynach likwidacji: rodziców uczniów, j.s.t. zobowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek (lub specjalistyczną jednostkę nadzoru – w przypadku szkół artystycznych) oraz gminę, na której terenie położona jest szkoła lub placówka.
Dokumentację przebiegu nauczania zlikwidowanej szkoły przekazuje się organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny, w terminie jednego miesiąca od dnia zakończenia likwidacji. O miejscu przechowywania pozostałej dokumentacji (pracowniczej, podatkowej itd.) decyduje osoba prowadząca. Po zakończeniu likwidacji wpis do ewidencji ulega wykreśleniu. Wykreślenie następuje z urzędu i powinno przybrać formę decyzji administracyjnej – analogicznie do trybu opisanego w art. 169 ust. 2 u.p.o. (na temat tego trybu zob. pkt 1 nin. rozdz.).
Zgodnie z art. 181 ust. 3 u.p.o. przekształcenie niepublicznej innej formy wychowania przedszkolnego, prowadzonej przez osobę prawną lub osobę fizyczną, w niepubliczne przedszkole wymaga dokonania zmiany we wpisie do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia przedszkola w trybie określonym w art. 168 ust. 13 u.p.o., z tym że do zgłoszenia do ewidencji dołącza się statut przedszkola.