Z dniem 7 września 2019 r., z jednym wyjątkiem odnoszącym się do przepisów ustawy o pracownikach urzędów państwowych, wejdą w życie zmiany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1040), zwanej dalej „k.p.”, mające na celu wprowadzenie ułatwień w zakresie realizacji przez pracowników niektórych uprawnień pracowniczych.
Regulacje obejmujące korekty legislacyjne do k.p. zawarto w ustawie z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z dnia 6 czerwca 2019 r. poz. 1043), określanej w dalszej części tekstu mianem „nowela” lub „nowelizacja”. Należy podkreślić, że omawiana nowela stanowi inicjatywę ustawodawczą Prezydenta RP, która powstała m.in. wskutek wniosków pracowników występujących o pomoc prawną do Kancelarii Prezydenta RP w sprawach nadużyć i nieprawidłowości w obszarze stosowania norm kodeksowych. W założeniu inicjatywa prezydencka ma doprowadzić do poprawy stanu prawnego, który obecnie w niewystarczającym stopniu zabezpiecza interesy pracowników, zarówno z powodu możliwości nadużywania określonych rozwiązań prawnych, jak również ze względu na brak zapisów danego rodzaju.
Unormowania wprowadzone na mocy nowelizacji w lepszy sposób realizują zasadę ustrojową wyrażoną w art. 24 Konstytucji RP, zgodnie z którym praca znajduje się pod ochroną państwa, przy czym państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Państwo jest zatem zobowiązane, na podstawie wspomnianej normy konstytucyjnej, tworzyć przepisy ochronne odnoszące się do osób zatrudnionych, zmierzające do wsparcia strony ekonomicznie słabszej, a taką jest pracownik. Stanowisko takie znajduje też potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (TK) – por. wyrok z dnia 4 października 2005 r., sygn. akt K 36/03 oraz wyrok z dnia 18 października 2005 r., sygn. akt SK 48/03.
Uzasadniając wniesienie projektu noweli, podkreślono ponadto, iż ustawa zmieniająca zawiera rozwiązania służące realizacji zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP), interpretowanej jako działania na rzecz zrównoważenia w stosunkach społecznych słusznych interesów poszczególnych podmiotów (grup).
Kolejnym aspektem zmian przewidzianych w nowelizacji jest warunek spełniania przez normy prawne wymogu określoności prawa. Jest to szczególnie doniosła sprawa w przypadku gdy konkretny zapis odnosi się do sfery uprawnień jednostki, a taka sytuacja dotyczy wielu postanowień k.p. Zasada określoności prawa – ugruntowana wieloletnim orzecznictwem TK – stanowi, iż zapis o charakterze normatywnym (przepis) powinien być przejrzysty, jednoznaczny (niebudzący wątpliwości) oraz precyzyjny. W konsekwencji spełniania wskazanych przesłanek regulacja prawna staje się realnie funkcjonującym przepisem, czyli takim, który jest możliwy do wyegzekwowania. Zmieniane w drodze noweli przepisy, w części, są problematyczne właśnie z powodu możliwości różnej interpretacji.
W ogólnym ujęciu nowelizacja wprowadza rozwiązania prawne poszerzające zakres ochrony praw pracowniczych. Zmianami objęto niżej wymienione przepisy:
- 113 oraz art. 183a § 1 – dotyczące zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu i równego zatrudnienia,
- 47, art. 50 § 5 oraz art. 57 § 2 – dotyczące szczególnych uprawnień pracowników korzystających z uprawnień rodzicielskich,
- 943 – odnoszący się do uprawnień pracownika, który doznał mobbingu,
- 97 § 1 i § 21 oraz art. 971 (nowy zapis) – precyzujące uprawnienia pracownicze w zakresie wydawania świadectwa pracy,
- 163 § 3 – dotyczący udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim,
- 177 § 5 – przewidujący odpowiednie stosowanie przepisów o szczególnej ochronie stosunku pracy także do pracownika – innego członka najbliższej rodziny, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego,
- 282 § 1 pkt 3 – w którym doprecyzowano, że odpowiedzialności wykroczeniowej podlega ten kto nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy w terminie,
- 292 – doprecyzowujący skutki prawne upływu terminu przedawnienia.
Maciej Ofierski
