Długość stażu oraz zasady jego odbywania

492

Wymiar stażu i warunki jego odbywania

W obecnym stanie prawnym ścieżka awansu zawodowego nauczyciela – a więc zdobycie wszystkich czterech stopni awansu w zwykłym trybie – zajmuje około 10 lat. Wlicza się w to ustalone w KN okresy karencji, czyli czas, który musi upłynąć od uzyskania danego stopnia, aby nauczyciel mógł rozpocząć staż na kolejny, wyższy stopień.

Długość stażu

Staż na stopień nauczyciela kontraktowego trwa 9 miesięcy. Wymiar stażu odbywanego w celu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego i dyplomowanego został ustalony w sposób jednolity i wynosi 2 lata i 9 miesięcy. KN przewiduje jednak możliwość odbycia stażu w skróconym wymiarze, wynoszącym 1 rok i 9 miesięcy, w przypadku, gdy o kolejny stopień awansu ubiega się:

  • nauczyciel kontraktowy lub nauczyciel mianowany posiadający co najmniej stopień naukowy doktora,
  • nauczyciel skierowany do pracy za granicą w celu wspomagania nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w środowiskach polonijnych, który powrócił do pracy w polskiej szkole.

Dyrektor szkoły może również skrócić staż na stopień nauczyciela mianowanego do 1 roku i 9 miesięcy nauczycielowi kontraktowemu, który uzyskał awans w sposób określony w art. 9a ust. 3 KN (tj. legitymował się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole wyższej lub posiadał co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy). Decyzja o skróceniu stażu zależy wyłącznie od uznania dyrektora szkoły – przepisy KN nie ustalają w tym zakresie żadnych kryteriów. Od odmowy skrócenia stażu nauczycielowi nie przysługuje odwołanie.

Okresy karencji

Zgodnie z art. 9d ust. 4 KN nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej 2 lat, a nauczyciel mianowany może rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej roku – okresy te liczy się od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego.

Użyte w tych przepisach pojęcie „przepracowanie” należy interpretować jako „pozostawanie w stosunku pracy”, czyli okres zatrudnienia, a nie faktycznego świadczenia pracy na stanowisku nauczyciela. Takiego zdania jest też MEN, które wyjaśnia: „Przez «przepracowanie» należy rozumieć okres stosunku pracy, a więc okres zatrudnienia. Do tego okresu zalicza się m.in. nieobecność nauczyciela w pracy z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, urlopy: wychowawczy, macierzyński, dla poratowania zdrowia, szkoleniowy, bezpłatny, wypoczynkowy” (pismo MEN z dn. 08.10.2008 r., znak: ZPE/022/1-39/LD/08, dotyczące rozbieżności w interpretacji art. 9d KN).

Termin rozpoczęcia stażu

Zgodnie z art. 9d ust. 1 KN nauczyciel rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć. Nauczyciel składa dyrektorowi szkoły wniosek o rozpoczęcie stażu. Obowiązek ten nie dotyczy nauczyciela stażysty, ponieważ jego staż rozpoczyna się automatycznie z dniem podjęcia zatrudnienia.

Jeżeli do nawiązania stosunku pracy doszło po upływie 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, nauczyciel – zarówno stażysta, jak i nauczyciele pozostałych stopni – nie rozpoczyna już stażu do końca tego roku szkolnego.

Te same zasady stosuje się do dodatkowego stażu, o którym mowa w art. 9c ust. 5f i art. 9g ust. 8 KN, podejmowanego przez nauczyciela, który uzyskał negatywną ocenę dorobku zawodowego, oraz nauczyciela, który nie uzyskał akceptacji lub nie zdał egzaminu w trakcie postępowania przed komisją kwalifikacyjną lub egzaminacyjną.

Opiekun stażu

Nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż dyrektor szkoły przydziela opiekuna stażu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor może zmienić nauczycielowi opiekuna w trakcie trwania stażu. Opiekuna nie przydziela się nauczycielowi mianowanemu odbywającemu staż na stopień nauczyciela dyplomowanego.

Dyrektor wyznacza opiekuna spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych zatrudnionych w szkole (placówce), w której nauczyciel odbywa staż. W niepublicznych i publicznych niesamorządowych przedszkolach, szkołach i placówkach opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być też nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze. Natomiast w szkołach polskich, o których mowa w art. 4 pkt 29d u.p.o., oraz w publicznych szkołach i zespołach szkół przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP – opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel kontraktowy, w tym zajmujący stanowisko kierownicze.

Zadaniem opiekuna stażu jest, ogólnie rzecz biorąc, udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela, oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu.

Szczegółowo zadania opiekuna stażu określa § 5 cyt. rozp. Należą więc do nich:

  • współpraca z nauczycielem odbywającym staż i wspieranie go w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym w przypadku nauczyciela stażysty zapoznanie go z dokumentami obowiązującymi w danej szkole, zwłaszcza z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej;
  • współpraca z nauczycielem odbywającym staż w opracowaniu planu rozwoju zawodowego, w szczególności udzielanie mu pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego;
  • wspieranie nauczyciela odbywającego staż w realizacji obowiązków zawodowych;
  • umożliwianie nauczycielowi odbywającemu staż obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć;
  • obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela odbywającego staż;
  • dzielenie się z nauczycielem odbywającym staż swoją wiedzą i doświadczeniem, w szczególności omawianie z nim zajęć prowadzonych przez siebie oraz przez nauczyciela;
  • inspirowanie i zachęcanie nauczyciela odbywającego staż do podejmowania wyzwań zawodowych;
  • doskonalenie wiedzy i umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia funkcji opiekuna stażu.

Opiekun stażu, w terminie 7 dni od dnia zakończenia stażu, przedstawia dyrektorowi szkoły projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu, ze szczególnym uwzględnieniem obserwowanych zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz stopnia zaangażowania w realizację wymagań koniecznych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego albo stopnia nauczyciela mianowanego.

Nauczyciel, któremu powierzono funkcję opiekuna stażu, otrzymuje z tytułu jej wykonywania dodatek funkcyjny, zgodnie z § 5 pkt 2 lit. c rozp. MENiS z dn. 31.01.2005 r. (t. jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 416, z późn. zm.).

Przedłużenie stażu

W myśl art. 9d ust. 5 KN w przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu pozostawania w stanie nieczynnym, czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy i urlopy, o których mowa w ust. 5a, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. Jeżeli nieobecność ta jest dłuższa niż rok, nauczyciel jest zobowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze.

Przepis art. 9d ust. 5a KN uwzględnia uprawnienia nauczycieli związane z rodzicielstwem. Zgodnie z tą regulacją w przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu ojcowskiego, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku gdy łączny czas nieprzerwanej nieobecności w pracy z przyczyn, o których mowa w zdaniu pierwszym oraz w ust. 5, jest dłuższy niż rok i 6 miesięcy, nauczyciel jest zobowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze.

Przerwanie stażu

Nauczyciel kontraktowy i nauczyciel mianowany mogą przerwać staż na swój wniosek w każdym czasie. W przypadku ponownego rozpoczęcia stażu odbywają staż w pełnym wymiarze.

Zmiana miejsca zatrudnienia

Zgodnie z art. 9f ust. 2 KN nauczycielom, którzy w okresie trwania stażu zmienili miejsce zatrudnienia, do wymaganego stażu zalicza się okres dotychczas odbytego stażu, jeżeli:

  • podjęli zatrudnienie w szkole nie później niż w okresie 3 miesięcy po ustaniu poprzedniego stosunku pracy,
  • otrzymali pozytywną ocenę dorobku zawodowego za okres dotychczas odbytego stażu.

Powyższa ocena jest uwzględniana przy dokonywaniu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres całego stażu.

Przywrócenie do pracy

Przepis art. 9f ust. 4 KN rozstrzyga, że w przypadku przywrócenia nauczyciela do pracy, do wymaganego stażu zalicza się okres stażu odbytego przed rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy.

Plan rozwoju zawodowego 

W okresie stażu nauczyciel realizuje własny plan rozwoju zawodowego zatwierdzony przez dyrektora szkoły, uwzględniający wymagania określone w rozp. MEN z dn. 26.07.2018 r. Po zakończeniu stażu nauczyciel składa dyrektorowi szkoły sprawozdanie z realizacji tego planu.

Należy pamiętać, że nauczycielowi mianowanemu, ubiegającemu się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego, za spełnienie odpowiednich wymagań, o których mowa w rozp. MEN z dn. 26.07.2018 r., uznaje się także jego odpowiedni dorobek zawodowy ze szczególnym uwzględnieniem okresu od dnia uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego (art. 9c ust. 3a KN).

Terminy składania i zatwierdzania planu, a także tryb dokonywania w nim zmian, określa ww. rozp. Zgodnie z § 3 cyt. rozp. nauczyciel stażysta przedkłada dyrektorowi szkoły plan rozwoju zawodowego w terminie 20 dni od dnia rozpoczęcia zajęć w szkole, a nauczyciel kontraktowy i nauczyciel mianowany plan ten dołączają do wniosku o rozpoczęcie stażu. Dyrektor szkoły, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć w szkole, zatwierdza plan rozwoju zawodowego albo zwraca go nauczycielowi do poprawy wraz z pisemnym zaleceniem wprowadzenia niezbędnych zmian. Nauczyciel ma obowiązek poprawić plan zgodnie z zaleceniami i ponownie przedłożyć go dyrektorowi szkoły w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż 3 dni robocze. Dyrektor szkoły zatwierdza poprawiony plan, uwzględniający jego zalecenia, w terminie 7 dni od dnia jego przedłożenia. W przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 9f ust. 2 i 4 KN, przepisy § 3 ust. 2–4 cyt. rozp. stosuje się odpowiednio.

W trakcie stażu nauczyciel może wprowadzać zmiany w planie rozwoju zawodowego, ale tylko za zgodą dyrektora szkoły. Dyrektor, w terminie 7 dni od dnia przedłożenia zmienionego planu, zatwierdza go albo zwraca nauczycielowi do poprawy, pisemnie zalecając wprowadzenie niezbędnych korekt. Nauczyciel poprawia plan zgodnie z zaleceniami dyrektora i ponownie przedkłada go w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż 3 dni robocze. Dyrektor zatwierdza poprawiony plan, uwzględniający jego zalecenia, w terminie 7 dni od dnia jego przedłożenia.

Ponadto w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w trakcie stażu, dyrektor szkoły może pisemnie zobowiązać nauczyciela do wprowadzenia zmian w planie rozwoju zawodowego, w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż 5 dni.

Wreszcie w terminie 7 dni od dnia zakończenia stażu nauczyciel składa dyrektorowi szkoły sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego, uwzględniające efekty jego realizacji dla nauczyciela i szkoły.

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela

Staż kończy się oceną dorobku zawodowego nauczyciela – może być ona pozytywna lub negatywna. Ocena pozytywna otwiera drogę do rozpoczęcia postępowania przed komisją kwalifikacyjną lub egzaminacyjną.

Zgodnie z art. 9c ust. 5a KN ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu ustala dyrektor szkoły – musi to zrobić w terminie nie dłuższym niż 21 dni, licząc od dnia złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego. Dyrektor szkoły uwzględnia stopień realizacji ww. planu, a w przypadku:

  • nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego – przed ustaleniem oceny zapoznaje się z projektem oceny opracowanym przez opiekuna stażu i zasięga opinii rady rodziców;
  • przypadku nauczyciela mianowanego – przed ustaleniem oceny zasięga opinii rady rodziców.

Rada rodziców powinna przedstawić swoją opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie dorobku zawodowego nauczyciela. Nieprzedstawienie opinii przez radę rodziców nie wstrzymuje postępowania oceniającego.

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela (pozytywna lub negatywna) jest sporządzana na piśmie i zawiera uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości wniesienia odwołania.

Od oceny dorobku zawodowego nauczycielowi służy odwołanie do organu sprawującego nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny rozpatruje odwołanie w terminie 21 dni, a ocena dorobku zawodowego nauczyciela ustalona przez ten organ jest ostateczna.

W przypadku niedotrzymania przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny ustawowego terminu rozpatrzenia odwołania, nauczyciela dopuszcza się odpowiednio do rozmowy kwalifikacyjnej, do egzaminu lub do ubiegania się o akceptację komisji kwalifikacyjnej.

Jak stanowi art. 9d ust. 7 KN, nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy składają wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Natomiast nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie 3 lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu.

W razie niedotrzymania terminów złożenia wniosków nauczyciele ci są zobowiązani do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze.

W przypadku gdy ostateczna ocena dorobku zawodowego nauczyciela jest negatywna, ponowna ocena dorobku może być dokonana po odbyciu przez tego nauczyciela – na jego wniosek i za zgodą dyrektora szkoły – jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

Obowiązki dyrektora szkoły

Regulacje KN przyznają dyrektorowi szkoły kompetencje w zakresie zatwierdzania planu rozwoju zawodowego oraz ustalania oceny dorobku zawodowego odbywających staż nauczycieli – czynią go zatem współodpowiedzialnym za jakość awansu zawodowego.

Zgodnie z § 4 ust. 1 cyt. rozp. dyrektor szkoły zapewnia nauczycielowi odbywającemu staż warunki do:

  • obserwacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz innych zajęć prowadzonych w szkole, w szczególności zajęć prowadzonych przez nauczyciela tego samego przedmiotu lub rodzaju zajęć, w tej samej lub innej szkole;
  • udziału w formach doskonalenia zawodowego, określonych w zatwierdzonym planie rozwoju zawodowego;
  • korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej biblioteki pedagogicznej, poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innych placówek oświatowych.

Ponadto w trakcie stażu dyrektor szkoły obserwuje i omawia z nauczycielem co najmniej jedne prowadzone przez niego zajęcia.

Poza zapewnieniem prawidłowego przebiegu stażu dyrektor szkoły corocznie, w arkuszu organizacyjnym szkoły, o którym mowa w rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502):

  • podaje liczbę nauczycieli, w podziale na stopnie awansu zawodowego, przystępujących do postępowań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych w roku szkolnym, którego dotyczy dany arkusz organizacyjny, oraz
  • wskazuje terminy złożenia przez nauczycieli wniosków o podjęcie tych postępowań.

Ważne przepisy przejściowe

1 września 2019 r. weszła w życie ostatnia duża nowelizacja KN, czyli ustawa z dn. 13.06.2019 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287). Uchyliła ona wprowadzone rok wcześniej zmiany w systemie awansu zawodowego nauczycieli. Konieczne było więc wprowadzenie kilku przepisów przejściowych.

Zgodnie z art. 9 tej nowelizacji staż na stopień nauczyciela kontraktowego rozpoczęty w roku szkolnym 2018/2019 trwa 12 miesięcy. Po zakończeniu tego stażu dokonywana jest ocena dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu oraz przeprowadzane jest postępowanie kwalifikacyjne – już zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami.

W myśl art. 10 ww. nowelizacji do postępowań o nadanie nauczycielom stopnia awansu zawodowego, wszczętych i niezakończonych przed 1 września 2019 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.

W przypadku nauczycieli, którzy zakończyli staż na kolejny stopień awansu zawodowego w okresie od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., lecz do 31 sierpnia 2019 r. nie otrzymali oceny pracy nauczyciela po zakończeniu stażu lub nie złożyli wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, ocena pracy nauczyciela po zakończeniu stażu jest dokonywana oraz postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne jest prowadzone według dotychczasowych przepisów (art. 11 ww. nowelizacji).

Zgodnie z art. 12 ww. nowelizacji w przypadku nauczycieli, którzy w okresie od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. w trakcie odbywania stażu na kolejny stopień awansu zawodowego zmienili miejsce zatrudnienia i za okres dotychczas odbytego stażu otrzymali co najmniej dobrą ocenę pracy, ocena ta jest uwzględniana do oceny dorobku zawodowego nauczyciela dokonywanej po zakończeniu całego stażu.